Wat is cumulatie medicijnen?

Het complexe web van cumulatie medicijnen: risico’s en beheersing

Cumulatie van medicijnen, vaak kortweg ‘polyfarmacie’ genoemd, verwijst naar het gelijktijdig gebruik van meerdere geneesmiddelen door één patiënt. Hoewel het vaak een noodzakelijk onderdeel is van de behandeling van complexe en chronische aandoeningen, zoals hartfalen, diabetes of kanker, brengt het aanzienlijke risico’s met zich mee. Dit artikel duidt die risico’s aan en beschrijft hoe deze beheerst kunnen worden.

De term ‘cumulatie’ benadrukt hierbij niet alleen het aantal medicijnen, maar ook de potentiële optelsom van hun effecten. Het is niet zozeer het aantal op zich dat problematisch is, maar wel de interacties tussen de verschillende geneesmiddelen en de mogelijke bijwerkingen die hieruit voortvloeien. Een patiënt die vijf medicijnen slikt, kan minder problemen ervaren dan een patiënt die er slechts twee slikt, maar waarbij die twee een gevaarlijke interactie aangaan.

De risico’s van medicatiecumulatie:

• Interacties: Dit is het grootste risico. Medicijnen kunnen elkaar versterken (synergisme), verzwakken (antagonisme) of op onverwachte manieren interageren, wat leidt tot verhoogde bijwerkingen of verminderde effectiviteit. Enkele voorbeelden zijn veranderingen in de opname, metabolisme of uitscheiding van medicijnen. Een veelvoorkomend probleem is bijvoorbeeld de interactie tussen bloedverdunners en andere medicijnen die de bloedstolling beïnvloeden.

• Bijwerkingen: Elk medicijn kan bijwerkingen veroorzaken. Bij cumulatie neemt de kans op bijwerkingen, en de ernst ervan, toe. Deze kunnen mild zijn (bijvoorbeeld misselijkheid of slaperigheid), maar ook ernstig (bijvoorbeeld nierfalen of hartproblemen). Oudere mensen zijn hier bijzonder kwetsbaar voor, vanwege een verzwakt metabolisme en andere leeftijdsgebonden factoren.

• Verminderde therapietrouw: Het innemen van veel medicijnen op verschillende tijdstippen kan overweldigend zijn, wat kan leiden tot vergeten doses of verkeerde inname. Dit vermindert de effectiviteit van de behandeling en kan de gezondheidssituatie verslechteren.

• Verhoogde kosten: De kosten van meerdere medicijnen kunnen een aanzienlijke belasting vormen voor zowel de patiënt als het zorgsysteem.

Beheersing van de risico’s:

• Uitgebreide medicatieoverzicht: Een grondig overzicht van alle ingenomen medicijnen, inclusief zelfzorgmiddelen en supplementen, is essentieel. Dit overzicht dient beschikbaar te zijn voor alle zorgverleners.

• Regelmatige controle: Regelmatige controles bij de arts en apotheker zijn cruciaal om de effectiviteit van de behandeling te evalueren en potentiële problemen vroegtijdig te signaleren. Bloedtesten kunnen nodig zijn om de medicatielevels te controleren.

• Deprescribing: Het staken van medicijnen die niet meer nodig zijn of meer kwaad dan goed doen, is een belangrijke strategie om de cumulatie te verminderen. Dit vereist een zorgvuldige afweging van de risico’s en baten.

• Goede communicatie: Open en eerlijke communicatie tussen de patiënt en alle betrokken zorgverleners is essentieel. De patiënt dient alle vragen te stellen en de zorgverleners moeten de patiënt goed informeren over de medicatie.

Cumulatie van medicijnen is een complex probleem dat een multidisciplinaire aanpak vereist. Door een goede communicatie, zorgvuldige monitoring en een proactieve benadering kan de kans op negatieve gevolgen aanzienlijk worden verminderd, en kan de patiënt veilig profiteren van de noodzakelijke medicatie.