Kan een kind altijd zijn kindsdeel opeisen?

Kan een kind altijd zijn kindsdeel opeisen? Niet altijd, maar wel onder specifieke omstandigheden.

De erfenis van een overleden ouder is een complex gegeven, zeker als minderjarige kinderen betrokken zijn. De algemene opvatting dat een kind direct na het overlijden recht heeft op zijn of haar kindsdeel, is een vereenvoudiging van de werkelijkheid. De situatie is namelijk genuanceerder dan dat.

Het vruchtgebruik van de langstlevende ouder: Een belangrijke factor die de directe opeising van een kindsdeel belemmert, is het recht van vruchtgebruik van de langstlevende ouder. Dit betekent dat de overlevende ouder het recht heeft om de erfenis te gebruiken en de vruchten daarvan te plukken, zoals de opbrengsten van een huis of beleggingen, zolang hij of zij leeft. Het eigendom van de erfenis zelf berust weliswaar op de kinderen (de erfgenamen), maar de langstlevende ouder heeft het gebruiksrecht. De kinderen ontvangen pas de volle beschikking over hun kindsdeel na het overlijden van de langstlevende ouder.

Uitzonderingen op de regel: Hoewel het vruchtgebruik van de langstlevende ouder de regel is, bestaan er uitzonderingen waarin een kind wel eerder aanspraak kan maken op zijn of haar erfdeel. Deze situaties vereisen meestal een rechterlijke tussenkomst en een gegronde reden. Enkele voorbeelden:

• Ernstige verwaarlozing of misbruik: Als de langstlevende ouder de kinderen ernstig verwaarloost, misbruik maakt van zijn of haar vruchtgebruik, of het vermogen van de erfenis op een onverantwoorde manier verspilt, kan een kind via de rechter een vordering indienen om zijn of haar kindsdeel vrij te maken. De rechter zal dan beoordelen of de situatie daadwerkelijk zo ernstig is dat het vruchtgebruik van de langstlevende ouder moet worden beperkt of zelfs opgeheven. Bewijslast ligt hierbij bij het kind.

• Wettelijke belemmeringen voor de langstlevende ouder: Bepaalde wettelijke situaties kunnen het vruchtgebruik van de langstlevende ouder beperken of onmogelijk maken. Denk hierbij aan een faillissement van de langstlevende ouder, waardoor het vermogen van de erfenis onderdeel kan uitmaken van de boedel. Ook kan de rechter het vruchtgebruik beperken indien de langstlevende ouder dit zelf heeft aangevraagd om bijvoorbeeld een hypotheek af te lossen.

• Overeenkomst tussen erfgenamen: Kinderen kunnen onderling, en eventueel met de langstlevende ouder, overeenkomen dat een kind (of meerdere kinderen) eerder aanspraak maakt op zijn of haar erfdeel. Deze overeenkomst dient echter zorgvuldig te worden vastgelegd bij een notaris om juridische zekerheid te waarborgen.

Conclusie: Een kind kan niet altijd zijn kindsdeel direct opeisen. Het recht van vruchtgebruik van de langstlevende ouder vormt hierbij een belangrijke barrière. Echter, in specifieke situaties, gekenmerkt door ernstige verwaarlozing, wettelijke belemmeringen of een overeenkomst tussen partijen, kan de rechter een kind wel eerder toegang verlenen tot zijn of haar erfdeel. Het is daarom van belang om in geval van een erfenis juridisch advies in te winnen om de rechten en mogelijkheden goed te kunnen inschatten. De specifieke omstandigheden van elke situatie bepalen de uiteindelijke uitkomst.