Hoe weet je of er een T achter de D moet?

De lastige ‘t’ en ‘d’ in voltooid deelwoorden: Een heldere uitleg

De Nederlandse spelling kan soms verraderlijk zijn, en de keuze tussen een ‘-t’ en een ‘-d’ achter een voltooid deelwoord is daar een goed voorbeeld van. Veel mensen worstelen met deze regel, waardoor fouten als ‘gebeld’ in plaats van ‘gebelt’ of andersom regelmatig voorkomen. Gelukkig is er een simpele truc om dit probleem te tackelen: kijk naar de verleden tijd van het werkwoord.

De sleutel tot het begrijpen van deze spellingregel ligt in het verband tussen de verleden tijd en het voltooid deelwoord. Het is namelijk zo dat de uitgang van de verleden tijd bepaalt of je een ‘-t’ of een ‘-d’ aan het voltooid deelwoord toevoegt. Het werkt als volgt:

• Verleden tijd eindigt op -de of -den: In dit geval voeg je een ‘-d’ toe aan het voltooid deelwoord.

  • Voorbeelden:
    • Ik wás (verleden tijd) -> ik heb ge-wás-d (voltooid deelwoord)
    • Ze vonden (verleden tijd) -> ze hadden ge-von-den (voltooid deelwoord)
    • Hij schreef (verleden tijd) -> hij heeft ge-schre-ven (NB: hier staat de ‘d’ niet zichtbaar in de spelling, maar in de uitspraak wel. De verleden tijd eindigt op een ‘-f’ en in de uitspraak op een ‘-f-de’. De ‘d’ blijft in het voltooid deelwoord impliciet aanwezig)

• Verleden tijd eindigt op -te of -ten: In dit geval voeg je een ‘-t’ toe aan het voltooid deelwoord.

  • Voorbeelden:
    • Ik achtte (verleden tijd) -> ik heb ge-acht-t (voltooid deelwoord)
    • Zij werkten (verleden tijd) -> zij hadden ge-werk-t (voltooid deelwoord)
    • Hij bracht (verleden tijd) -> hij heeft ge-bracht (NB: Ook hier is de -t impliciet aanwezig, net als bij ‘schreef’. De ‘t’ zit in de uitspraak van de verleden tijd.)

Een kleine nuance: Sommige werkwoorden hebben onregelmatige verleden tijden, waardoor deze regel niet altijd direct toepasbaar lijkt. Maar door goed naar de uitgang van de verleden tijd in uitspraak te kijken (en dus niet alleen naar de spelling) kun je de regel vaak wel toepassen. Let bijvoorbeeld op de uitspraak van werkwoorden als ‘eten’ (ik at), waar de uitgang in de uitspraak ‘te’ is.

Door deze simpele regel te onthouden, kun je veel voorkomende spellingfouten in voltooid deelwoorden voorkomen. Focus dus op de verleden tijd, en je weet zeker of je een ‘-t’ of een ‘-d’ moet toevoegen! Met wat oefening wordt het een tweede natuur.