Waarom krijgen studenten geen bijstand?

De paradox van de student: Studiefinanciering en de afwezigheid van bijstand

De vraag waarom studenten geen bijstand ontvangen, lijkt op het eerste gezicht simpel te beantwoorden: ze ontvangen studiefinanciering. Maar de realiteit is genuanceerder dan deze korte verklaring suggereert, en roept vragen op over de adequaatheid van het huidige systeem. De kern van de zaak is dat de overheid studiefinanciering en de (deels) door de overheid bekostigde opleidingen beschouwt als een voldoende voorziening om de basisbehoeften van studenten te dekken. Dit betekent dat aanvullende bijstand, zoals de Bijzondere Bijstand, in principe uitgesloten is, ongeacht de hoogte van de ontvangen studiefinanciering.

Deze aanname, dat studiefinanciering voldoende is, wordt echter steeds vaker bekritiseerd. De hoogte van de studiefinanciering, met name de leningcomponent, staat in schril contrast met de stijgende kosten van levensonderhoud, zoals huur, voeding en studiemateriaal. Voor studenten die in een dure stad wonen, of extra kosten hebben vanwege een beperking, een chronische ziekte of gezinsverantwoordelijkheden, blijkt de financiële buffer vaak onvoldoende. De verplichte leningcomponent, die later terugbetaald moet worden, biedt geen opluchting in de acute financiële knelpunten die zich tijdens de studieperiode kunnen voordoen.

Het systeem is bovendien gebaseerd op een abstract idee van een gemiddelde student. De realiteit laat echter zien dat er een grote diversiteit is in de situaties van studenten. Een student die parttime werkt naast zijn of haar studie, heeft wellicht een ander inkomen, maar dat hoeft de financiële druk niet te verlichten, zeker niet als de combinatie van werk en studie leidt tot minder studieprestaties en extra stress. Ook studenten die een gezin onderhouden, of die zorgtaken voor familie op zich nemen, kunnen onmogelijk rondkomen van studiefinanciering alleen.

De afwezigheid van bijstand voor studenten die in acute financiële nood verkeren, leidt tot een paradox: een systeem dat bedoeld is om toegang tot onderwijs te garanderen, kan tegelijkertijd een belemmering vormen voor studenten die door armoede worden bedreigd. Dit kan leiden tot studievertraging, studieverlating of een aanzienlijke verslechtering van de mentale en fysieke gezondheid.

Het debat over de toereikendheid van studiefinanciering en de onmogelijkheid om bijstand aan te vragen, is dus cruciaal. Een herziening van het huidige systeem, waarbij meer rekening wordt gehouden met de individuele omstandigheden van studenten en de stijgende kosten van levensonderhoud, is dringend nodig om te waarborgen dat onderwijs daadwerkelijk toegankelijk is voor iedereen, ongeacht hun financiële achtergrond. De huidige situatie dreigt namelijk een barrière op te werpen voor gelijke kansen, in plaats van deze te bevorderen.