Welke werkwoorden worden met zijn vervoegd?

Het hulpwerkwoord ‘zijn’: Een dieper duik in zijn gebruik met andere werkwoorden

Het Nederlands kent een aantal werkwoorden die een bijzonder verband hebben met het hulpwerkwoord ‘zijn’. Deze werkwoorden worden niet alleen met ‘zijn’ vervoegd in samengestelde tijden (zoals de voltooide tijd), maar tonen ook een specifieke semantische relatie met ‘zijn’ in hun betekenis. Dit artikel duikt dieper in deze relatie en belicht de nuances van het gebruik.

De meest voorkomende werkwoorden die met ‘zijn’ worden vervoegd zijn inderdaad beginnen, blijven, komen, gaan, gebeuren, vergeten, worden en lukken. Maar de bewering dat alleen deze werkwoorden met ‘zijn’ worden vervoegd, is een oversimplificatie. De keuze voor ‘zijn’ of ‘hebben’ als hulpwerkwoord is complexer dan een simpele lijst.

Waarom ‘zijn’ en niet ‘hebben’?

De kern van de zaak ligt in de betekenis van het hoofdwerkwoord. Werkwoorden die met ‘zijn’ vervoegd worden, drukken vaak een verandering van toestand, locatie of bestaan uit. Laten we enkele voorbeelden bekijken:

• Beginnen: “Hij is begonnen met zijn werk.” Hier beschrijft ‘begonnen’ het begin van een toestand (het werken).
• Blijven: “Zij is blijven wachten.” Hier beschrijft ‘gebleven’ een voortdurende toestand (wachten).
• Komen: “We zijn gekomen om te helpen.” Hier beschrijft ‘gekomen’ een verandering van locatie.
• Gaan: “Ze is gegaan naar de markt.” Ook hier een verandering van locatie.
• Gebeuren: “Er is iets gebeurd.” Hier beschrijft ‘gebeurd’ een ontwikkeling, een gebeurtenis die plaatsvond.
• Worden: “Hij is geworden wie hij nu is.” Hier beschrijft ‘geworden’ een verandering van staat.
• Luken: “Het is gelukt!” Hier beschrijft ‘gelukt’ een resultaat, een voltooide actie.

Merk op dat deze werkwoorden, hoewel ze een actie beschrijven, de focus leggen op het resultaat of de toestand na de actie. Dit staat in contrast met werkwoorden die met ‘hebben’ worden vervoegd, waar de nadruk meer ligt op de actie zelf. Vergelijk bijvoorbeeld “Hij heeft gewerkt” (focus op het werkproces) met “Hij is begonnen met werken” (focus op het resultaat: het beginnen).

Samengestelde werkwoorden:

Zoals terecht opgemerkt, geldt de regel ook voor samengestelde vormen zoals mislukken en slagen. “Het is mislukt” en “Het is geslaagd” volgen dezelfde logica: de focus ligt op het eindresultaat van een proces.

Uitzonderingen en nuances:

Het is belangrijk om te benadrukken dat er nuances en uitzonderingen zijn. De keuze tussen ‘zijn’ en ‘hebben’ is soms niet direct evident en kan afhangen van de context en de interpretatie van de zin. Dieper graven in de grammaticale theorie is nodig voor een volledig begrip van alle gevallen.

Kortom, hoewel een simpele lijst van werkwoorden die met ‘zijn’ vervoegd worden een handig startpunt biedt, is een dieper begrip van de semantische relatie tussen het werkwoord en het hulpwerkwoord ‘zijn’ cruciaal voor correct gebruik. De focus op de verandering van toestand, locatie of bestaan is een goede leidraad.