Wat is een proactieve veiligheidscultuur?

Proactieve veiligheidscultuur: Meer dan alleen regels volgen

Patiëntveiligheid is een topprioriteit in de zorg. Traditioneel lag de focus op het reactief aanpakken van incidenten: achterhalen wat er misging en maatregelen nemen om herhaling te voorkomen. Een proactieve veiligheidscultuur gaat een stap verder. Het is een omgeving waarin medewerkers constant alert zijn op potentiële risico’s en actief werken aan het voorkomen ervan, vóórdat er incidenten plaatsvinden. Het gaat om een mentaliteitsverandering, waarbij veiligheid niet enkel een set regels is, maar een integraal onderdeel van het dagelijks werk.

In een proactieve veiligheidscultuur heerst een sfeer van open communicatie. Medewerkers voelen zich vrij om onveilige situaties te melden, zonder angst voor blaam of repercussies. Sterker nog, het melden van (bijna-)incidenten wordt gezien als een waardevolle bijdrage aan het verbeteren van de veiligheid. Deze meldingen worden niet gebruikt om individuen aan te wijzen, maar om de onderliggende oorzaken van onveilige situaties te analyseren en structurele verbeteringen door te voeren.

Het actief betrekken van medewerkers bij het signaleren en oplossen van problemen is cruciaal. Zij staan immers aan de frontlinie en hebben vaak als eersten inzicht in potentiële gevaren in de zorgprocessen. Door hun expertise en ervaring te benutten, kan de organisatie leren van (bijna-)incidenten en preventieve maatregelen implementeren.

Een proactieve veiligheidscultuur draait dus om:

• Constante waakzaamheid: Medewerkers zijn continu alert op potentiële risico’s en denken proactief na over hoe deze te vermijden.
• Open communicatie: Er is een open dialoog over veiligheid, waarbij iedereen zich comfortabel voelt om zorgen te uiten en (bijna-)incidenten te melden, zonder angst voor negatieve consequenties.
• Leren van fouten: (Bijna-)incidenten worden gezien als leermomenten. De focus ligt op het analyseren van de onderliggende oorzaken en het implementeren van verbeteringen om herhaling te voorkomen.
• Gedeelde verantwoordelijkheid: Veiligheid is niet de verantwoordelijkheid van één persoon of afdeling, maar van iedereen binnen de organisatie. Medewerkers voelen zich eigenaar van de veiligheid en dragen actief bij aan het creëren van een veilige werkomgeving.

De implementatie van een proactieve veiligheidscultuur vereist een continue inspanning en commitment van alle betrokkenen, van de directie tot de medewerkers op de werkvloer. De investering in een dergelijke cultuur betaalt zich echter terug in een hogere patiëntveiligheid, een verbeterde werksfeer en uiteindelijk betere zorg.