Kan je ontslagen worden zonder officiële waarschuwing?

Ontslag zonder waarschuwing: Wanneer is dat mogelijk?

De angst om ontslagen te worden spookt bij veel werknemers rond. Vaak heerst het idee dat een officiële waarschuwing altijd voorafgaat aan ontslag. Maar is dat wel zo? Het antwoord is genuanceerd en afhankelijk van de omstandigheden. Hoewel een werkgever over het algemeen verwacht wordt een werknemer de kans te geven zijn of haar gedrag te verbeteren, zijn er situaties waarin ontslag zonder voorafgaande waarschuwing rechtsgeldig kan zijn.

De algemene regel: waarschuwing als stap naar verbetering

In de meeste gevallen is een waarschuwing inderdaad een cruciale stap in het ontslagproces. Het doel ervan is om de werknemer te attenderen op onacceptabel gedrag of prestaties en de kans te geven om dit te verbeteren. Een waarschuwing is in feite een signaal dat de werknemer niet voldoet aan de verwachtingen en dat er consequenties volgen als er geen verandering optreedt.

De uitzondering: ontslag op staande voet bij ernstige misstappen

De situatie verandert echter drastisch bij zogenaamde “dringende redenen” voor ontslag. Dit zijn situaties waarin het voor de werkgever redelijkerwijs onmogelijk is om de arbeidsovereenkomst nog langer te laten voortduren. Denk hierbij aan situaties die zo ernstig zijn dat het vertrouwen tussen werkgever en werknemer onherstelbaar is beschadigd.

De wet noemt geen specifieke voorbeelden van dringende redenen, maar in de praktijk gaat het vaak om:

• Diefstal of verduistering: Het stelen van eigendommen van het bedrijf, collega’s of klanten.
• Geweld of bedreiging: Fysiek geweld, intimidatie of bedreiging van collega’s, leidinggevenden of klanten.
• Fraude of bedrog: Het vervalsen van documenten, misleiden van klanten of misbruiken van bedrijfsgegevens.
• Grove insubordinatie: Het weigeren om redelijke instructies van de werkgever op te volgen, met opzet.
• Onwettig verzuim: Zonder geldige reden niet op het werk verschijnen gedurende een langere periode.
• Dronkenschap of drugsgebruik op het werk: Het werken onder invloed van alcohol of drugs, waardoor de veiligheid in gevaar komt.

De rol van de ernst van de overtreding

Cruciaal is dat de ernst van de overtreding bepalend is voor de mogelijkheid tot direct ontslag. Een kleine, onbedoelde fout zal doorgaans niet voldoende zijn. Het moet gaan om een misstap die objectief gezien als ernstig en onaanvaardbaar kan worden beschouwd. De rechter zal bij een eventuele rechtszaak dan ook altijd een afweging maken tussen de aard van de overtreding, de omstandigheden waaronder deze plaatsvond en de impact ervan op de werkgever.

Conclusie: Rechtvaardigheid en proportionaliteit

Hoewel ontslag zonder waarschuwing in sommige situaties mogelijk is, is het belangrijk te benadrukken dat de werkgever nog steeds aan de eisen van rechtvaardigheid en proportionaliteit moet voldoen. Het moet duidelijk zijn dat de overtreding daadwerkelijk heeft plaatsgevonden, dat deze ernstig genoeg is om een direct ontslag te rechtvaardigen en dat de beslissing tot ontslag op staande voet zorgvuldig is overwogen. Een werkgever die te snel en ondoordacht handelt, riskeert dat het ontslag ongeldig wordt verklaard door de rechter.

Daarnaast is het voor de werkgever van belang om het ontslag op staande voet direct, na ontdekking van de dringende reden, uit te spreken en de redenen voor het ontslag direct en schriftelijk aan de werknemer mede te delen. Zo kan de werknemer zich adequaat voorbereiden en de beslissing eventueel aanvechten.