Wie krijgt de proceskostenvergoeding?

Wie betaalt de rekening? De subtiliteiten van de proceskostenvergoeding in civiele zaken

In een civiele procedure, van een simpel geschil over een ondeugdelijk product tot een complexe overeenkomstbreuk, is er altijd een winnaar en een verliezer. De uitkomst van een dergelijke zaak gaat echter verder dan alleen gelijk krijgen. De vraag wie uiteindelijk de kosten draagt, kan een aanzienlijke impact hebben. De algemene regel in Nederland is: de verliezende partij betaalt de proceskosten van de winnende partij. Maar zo simpel is het helaas niet altijd.

De bedoeling van deze regel is helder: het ontmoedigen van onnodige procedures en het compenseren van de partij die onterecht in een conflict is betrokken. Deze ‘verliezer betaalt’ principe, vastgelegd in artikel 237 van het Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering, is dus een belangrijke pijler van ons rechtssysteem. Het zorgt ervoor dat iemand die in zijn recht staat niet ook nog eens financieel gestraft wordt door de noodzaak een rechtszaak te voeren.

De werkelijkheid: meer dan alleen verliezen of winnen

Hoewel de hoofdregel duidelijk is, wordt in de praktijk zelden de volledige, werkelijke proceskostenvergoeding toegekend. De rechter baseert de hoogte van de vergoeding doorgaans op het zogenaamde “liquidatietarief”. Dit tarief is een tabel met forfaitaire bedragen die afhankelijk zijn van de complexiteit van de zaak en de hoogte van het financieel belang. Dit betekent dat de vergoeding vaak aanzienlijk lager uitvalt dan de daadwerkelijk gemaakte kosten voor bijvoorbeeld een advocaat.

Waarom geen volledige vergoeding?

Er zijn verschillende redenen waarom rechters terughoudend zijn met het toekennen van een volledige proceskostenvergoeding:

• Toegankelijkheid van de rechtspraak: Een te hoge drempel voor het voeren van een rechtszaak zou kunnen leiden tot rechtsongelijkheid. Mensen zouden zich kunnen laten weerhouden van het uitoefenen van hun recht, simpelweg omdat ze de financiële risico’s niet kunnen dragen.
• Proportionaliteit: De proceskosten moeten redelijk zijn in verhouding tot het belang van de zaak. Een klein geschil zou niet gepaard moeten gaan met torenhoge proceskosten.
• Verantwoordelijk procesgedrag: De rechter kan rekening houden met het gedrag van beide partijen tijdens de procedure. Heeft een partij bijvoorbeeld onnodig lang geprocedeerd, bewijs achtergehouden of onnodig hoge kosten gemaakt, dan kan dit leiden tot een lagere of zelfs geen proceskostenvergoeding.

Uitzonderingen en nuances

Naast het liquidatietarief zijn er ook specifieke situaties waarin de rechter een andere beslissing kan nemen over de proceskosten:

• “Onnodig procederen”: Als een partij onnodig een procedure start of een verweer voert zonder enige kans op succes, kan de rechter de volledige proceskosten toekennen.
• Gedeeltelijk gelijk: Als beide partijen gedeeltelijk in het gelijk worden gesteld, kan de rechter beslissen dat beide partijen hun eigen kosten dragen.
• Familiezaken: In familiezaken, zoals echtscheidingen, wordt vaak besloten dat beide partijen hun eigen kosten dragen, tenzij er sprake is van bijzondere omstandigheden.
• Arbeidsrecht: In arbeidsrechtelijke geschillen kan het soms voorkomen dat de werkgever de proceskosten van de werknemer moet betalen, zelfs als de werknemer de zaak verliest. Dit is vaak het geval als de werkgever zich niet als een goed werkgever heeft gedragen.

Conclusie: Wees je bewust van de risico’s

Het ‘verliezer betaalt’ principe in civiele zaken is een belangrijke bescherming voor mensen die in hun recht staan. Echter, de werkelijke kosten die men maakt worden niet altijd volledig vergoed. Het is daarom cruciaal om vooraf goed na te denken over de risico’s en kosten van een procedure. Laat je adviseren door een deskundige en wees je bewust van de potentiële financiële gevolgen, ongeacht de uitkomst van de zaak. Een goede voorbereiding en verantwoordelijk procesgedrag kunnen uiteindelijk een aanzienlijk verschil maken in de hoogte van de proceskostenvergoeding.