Wie valt er onder ambtenaar?

Wie valt er onder de noemer ‘ambtenaar’?

De term ‘ambtenaar’ roept vaak een beeld op van iemand die werkt op een gemeentehuis of ministerie. Maar de werkelijkheid is genuanceerder. Niet iedereen die voor de overheid werkt, is automatisch een ambtenaar. De definitie hangt af van de specifieke aanstellingsvorm en de geldende wet- en regelgeving. In essentie is een ambtenaar iemand die in dienst is van een overheidsinstantie – van Rijksoverheid tot gemeenten en waterschappen – op basis van een aanstelling conform het ambtenarenrecht. Dit onderscheidt hen fundamenteel van werknemers met een regulier arbeidscontract.

Het cruciale verschil ligt in het ambtenarenrecht. Dit rechtsgebied biedt ambtenaren een specifieke juridische status, met rechten en plichten die afwijken van die in het reguliere arbeidsrecht. Dit komt onder andere tot uiting in:

• Aanstelling, niet een contract: Een ambtenaar wordt aangesteld, niet aangenomen op basis van een arbeidscontract zoals in de private sector. Deze aanstelling impliceert een bepaalde duurzaamheid van de relatie en biedt bescherming tegen willekeurige ontslagen. De precieze voorwaarden van de aanstelling zijn vastgelegd in wet- en regelgeving.

• Andere ontslagregeling: Het ontslag van een ambtenaar is geregeld in het ambtenarenrecht en is complexer dan een ontslagprocedure in het privaatrecht. Er zijn vaak strikte procedures en toetsingsmogelijkheden.

• Andere bezwaar- en beroepsprocedures: Ambtenaren hebben specifieke mogelijkheden om bezwaar te maken tegen besluiten van hun werkgever.

• Gedragsregels en integriteit: Op ambtenaren rust een zwaardere verantwoordelijkheid ten aanzien van integriteit en onpartijdigheid. Ze zijn gebonden aan strenge gedragsregels en kunnen worden geconfronteerd met disciplinaire maatregelen bij overtredingen.

Niet iedereen die voor de overheid werkt, is dus een ambtenaar. Veel overheidsorganisaties maken ook gebruik van werknemers in dienstbetrekking, die vallen onder het reguliere arbeidsrecht. Denk bijvoorbeeld aan medewerkers van uitvoeringsorganisaties, of aan personeel dat via een uitzendbureau of detacheringsbureau werkt. Zij hebben een gewoon arbeidscontract en genieten niet de bescherming en de specifieke rechten die ambtenaren wel hebben.

Kortom, het is essentieel om onderscheid te maken tussen ‘overheidspersoneel’ en ‘ambtenaren’. Alleen diegenen die formeel zijn aangesteld conform het ambtenarenrecht en onder de paraplu van dit specifieke rechtsgebied vallen, kunnen met recht de titel ‘ambtenaar’ dragen. De precieze details van de aanstelling en de toepasselijke wetgeving bepalen de uiteindelijke status.