Tại sao sao Diêm Vương lại bị ra khỏi Hệ Mặt Trời?

Sao Diêm Vương: Bi kịch của một “Hành Tinh” Bị Lãng Quên

Câu chuyện về Sao Diêm Vương, từ một hành tinh thứ chín được yêu mến trong Hệ Mặt Trời, bỗng chốc bị “giáng chức” xuống thành hành tinh lùn, là một câu chuyện đầy kịch tính, không chỉ về thiên văn học mà còn về sự thay đổi trong cách chúng ta nhìn nhận thế giới xung quanh.

Lý do chính thức, như mọi người đều biết, là sự ra đời của một định nghĩa hành tinh mới từ Liên minh Thiên văn Quốc tế (IAU) vào năm 2006. Định nghĩa này yêu cầu một thiên thể phải đáp ứng ba tiêu chí để được gọi là hành tinh:

1. Phải quay quanh Mặt Trời. Điều này Diêm Vương đạt được.
2. Phải có đủ khối lượng để lực hấp dẫn tự thân tạo thành hình cầu. Diêm Vương cũng đạt được.
3. Phải “dọn dẹp” vùng lân cận quỹ đạo của mình. Đây chính là “gót chân Achilles” của Diêm Vương.

Tiêu chí thứ ba này là một thước đo cho thấy một hành tinh đã sử dụng lực hấp dẫn của mình để thu hút hoặc loại bỏ các thiên thể nhỏ hơn khác trong khu vực quỹ đạo của nó. Các hành tinh như Trái Đất, Sao Hỏa hay Sao Mộc đã hoàn thành việc này một cách hiệu quả. Tuy nhiên, Diêm Vương lại không.

Vậy điều gì khiến Diêm Vương “thất bại” trong việc dọn dẹp khu vực của mình?

Câu trả lời nằm ở quỹ đạo đặc biệt của nó. Không giống như quỹ đạo gần như tròn của các hành tinh khác, quỹ đạo của Diêm Vương là một hình elip dẹt và nghiêng. Điều này có nghĩa là:

• Quỹ đạo cắt ngang quỹ đạo Hải Vương Tinh: Trong một phần quỹ đạo của mình, Diêm Vương thậm chí còn nằm gần Mặt Trời hơn Hải Vương Tinh. Điều này tạo ra một tình huống mà lực hấp dẫn của Hải Vương Tinh có tác động đáng kể đến khu vực quỹ đạo của Diêm Vương.
• Sự hiện diện của các thiên thể khác: Khu vực quanh Diêm Vương Tinh, được gọi là vành đai Kuiper, chứa đầy các thiên thể băng giá khác, nhiều trong số đó có kích thước tương đương hoặc thậm chí lớn hơn Diêm Vương. Điều này khiến Diêm Vương không thể “thống trị” khu vực của mình như các hành tinh khác đã làm.

Bi kịch và Ý Nghĩa:

Việc Diêm Vương bị loại khỏi danh sách hành tinh không chỉ là một sự thay đổi về mặt kỹ thuật. Nó là một lời nhắc nhở rằng khoa học luôn tiến bộ, các định nghĩa và hiểu biết của chúng ta về vũ trụ không ngừng thay đổi.

Bi kịch của Diêm Vương còn nằm ở việc nó trở thành nạn nhân của chính sự tiến bộ trong công nghệ quan sát của chúng ta. Khi các kính viễn vọng ngày càng mạnh mẽ hơn, chúng ta khám phá ra nhiều hơn những thiên thể tương tự Diêm Vương trong vành đai Kuiper. Nếu Diêm Vương vẫn được coi là một hành tinh, thì có lẽ chúng ta sẽ phải bổ sung thêm hàng tá “hành tinh” nữa, làm loãng khái niệm về hành tinh theo cách mà IAU không mong muốn.

Cuối cùng, câu chuyện về Diêm Vương là một bài học về sự khiêm tốn trong khoa học. Chúng ta có thể gọi một vật thể là “hành tinh” trong suốt 76 năm (từ khi nó được phát hiện năm 1930), nhưng điều đó không có nghĩa là hiểu biết của chúng ta về nó là hoàn chỉnh. Khi chúng ta thu thập thêm thông tin, chúng ta phải sẵn sàng điều chỉnh các định nghĩa và quan điểm của mình, dù cho điều đó có nghĩa là phải nói lời tạm biệt với một “người bạn” quen thuộc trong Hệ Mặt Trời.