Hormone ACTH có chức năng gì?

Hormone ACTH: Chỉ huy tuyến thượng thận, điều hòa sinh tồn

Hormone ACTH (Adrenocorticotropic hormone), hay còn gọi là corticotropin, là một hormone peptide quan trọng được sản sinh bởi tuyến yên trước. Chức năng chính của ACTH không phải là một tác nhân trực tiếp gây ra phản ứng sinh lý, mà là một “chỉ huy” tinh vi, điều tiết hoạt động của tuyến thượng thận – một tuyến nội tiết đóng vai trò then chốt trong việc duy trì sự cân bằng nội môi và đáp ứng stress của cơ thể.

Cụ thể, ACTH không tự tạo ra các hormone cần thiết cho cơ thể, mà vai trò của nó là kích thích vỏ thượng thận – phần ngoài cùng của tuyến thượng thận – tiết ra các glucocorticoid, chủ yếu là cortisol. Cortisol là một hormone steroid có nhiều tác dụng sinh học quan trọng, từ điều chỉnh chuyển hóa đường, chất béo và protein đến điều hòa phản ứng miễn dịch và chống viêm.

Quá trình kích thích này được thực hiện thông qua một cơ chế phân tử tinh tế. Khi ACTH được giải phóng vào máu, nó liên kết với các thụ thể đặc hiệu trên màng tế bào của tế bào vỏ thượng thận. Sự liên kết này kích hoạt một loạt phản ứng thác nước bên trong tế bào, với sự tham gia trung tâm của enzyme protein kinase A (PKA). PKA, được hoạt hóa bởi ACTH, khởi động một chuỗi phản ứng phosphoryl hóa, dẫn đến kích hoạt các enzyme quan trọng trong quá trình tổng hợp và giải phóng glucocorticoid, đặc biệt là cortisol.

Việc điều tiết sự tiết ACTH bởi tuyến yên lại chịu sự kiểm soát chặt chẽ của hệ thống trục não – tuyến yên – thượng thận (HPA). Hệ thống này hoạt động theo cơ chế phản hồi âm tính: khi nồng độ cortisol trong máu cao, tuyến yên sẽ giảm tiết ACTH, và ngược lại, khi nồng độ cortisol thấp, tuyến yên sẽ tăng tiết ACTH để kích thích vỏ thượng thận sản xuất thêm cortisol. Đây là một cơ chế điều hòa tinh vi đảm bảo sự ổn định của nồng độ cortisol trong máu, duy trì sự cân bằng nội môi và đáp ứng kịp thời với các yếu tố gây stress.

Tóm lại, ACTH đóng vai trò như một “người chỉ huy quân sự”, điều khiển sự tiết ra các hormone thiết yếu từ tuyến thượng thận, góp phần quan trọng vào việc duy trì sự sống và thích nghi của cơ thể trước những thay đổi của môi trường bên trong và bên ngoài. Sự rối loạn trong hoạt động của trục HPA, bao gồm cả sự bất thường trong tiết ACTH, có thể dẫn đến nhiều vấn đề sức khỏe nghiêm trọng, như bệnh Cushing, bệnh Addison… Vì vậy, việc hiểu rõ chức năng của ACTH là rất cần thiết cho việc chẩn đoán và điều trị các bệnh lý liên quan đến tuyến thượng thận.