คลื่นไหวสะเทือนคืออะไรมีกี่ประเภท

คลื่นไหวสะเทือน: เต้นรำแห่งพลังงานใต้พิภพ

คลื่นไหวสะเทือน คือ การสั่นสะเทือนของโลกที่เกิดจากการปลดปล่อยพลังงานอย่างฉับพลันภายในโลก พลังงานนี้แผ่กระจายออกไปในรูปของคลื่น เปรียบเสมือนการโยนก้อนหินลงในน้ำนิ่ง พลังงานจากก้อนหินจะทำให้เกิดคลื่นแผ่กระจายออกไปเป็นวง เช่นเดียวกับคลื่นไหวสะเทือนที่แผ่กระจายจากจุดกำเนิด ซึ่งเราเรียกว่า “ศูนย์เกิดแผ่นดินไหว” ออกไปทุกทิศทุกทางผ่านชั้นต่างๆ ของโลก ความรุนแรงของการสั่นสะเทือนขึ้นอยู่กับปริมาณพลังงานที่ปลดปล่อยออกมา ระยะห่างจากศูนย์กลาง และลักษณะของชั้นหินที่คลื่นเดินทางผ่าน

โดยทั่วไป คลื่นไหวสะเทือนสามารถแบ่งออกเป็น 2 ประเภทหลัก โดยพิจารณาจากลักษณะการเดินทางของคลื่น ได้แก่:

1. คลื่นภายใน (Body Waves): คลื่นชนิดนี้เดินทางผ่านเนื้อโลก ทะลุผ่านชั้นหินต่างๆ ลงไป คล้ายกับการที่เสียงเดินทางผ่านอากาศ คลื่นภายในยังแบ่งออกเป็น 2 ชนิดย่อย คือ:

• คลื่นปฐมภูมิ (P-waves): หรือคลื่นตามยาว (Longitudinal Waves) เป็นคลื่นที่อนุภาคของชั้นหินสั่นไปมาในทิศทางเดียวกับที่คลื่นเคลื่อนที่ คล้ายกับการเคลื่อนที่ของสปริง คลื่น P มีความเร็วสูงที่สุดในบรรดาคลื่นไหวสะเทือนทั้งหมด จึงเป็นคลื่นแรกที่สถานีตรวจวัดแผ่นดินไหวตรวจจับได้ สามารถเดินทางผ่านทั้งของแข็ง ของเหลว และก๊าซ

• คลื่นทุติยภูมิ (S-waves): หรือคลื่นตามขวาง (Transverse Waves) เป็นคลื่นที่อนุภาคของชั้นหินสั่นขึ้นลงในทิศทางตั้งฉากกับทิศทางการเคลื่อนที่ของคลื่น คล้ายกับการเคลื่อนที่ของคลื่นในเส้นเชือก คลื่น S มีความเร็วช้ากว่าคลื่น P และเดินทางผ่านได้เฉพาะในของแข็งเท่านั้น ไม่สามารถเดินทางผ่านของเหลวหรือก๊าซได้ ข้อมูลนี้ช่วยให้นักวิทยาศาสตร์ศึกษาโครงสร้างภายในของโลกได้

2. คลื่นพื้นผิว (Surface Waves): คลื่นชนิดนี้เดินทางไปตามพื้นผิวโลก คล้ายกับระลอกคลื่นในน้ำ มีความเร็วช้ากว่าคลื่นภายใน แต่ก่อให้เกิดความเสียหายรุนแรงที่สุด คลื่นพื้นผิวแบ่งเป็น 2 ชนิดย่อยเช่นกัน คือ:

• คลื่นเลิฟ (Love Waves): เป็นคลื่นที่อนุภาคสั่นในแนวนอน ตั้งฉากกับทิศทางการเคลื่อนที่ของคลื่น คล้ายกับคลื่น S แต่ถูกจำกัดอยู่ที่พื้นผิวโลก ทำให้เกิดการสั่นสะเทือนไปมาในแนวราบ

• คลื่นเรลีย์ (Rayleigh Waves): เป็นคลื่นที่อนุภาคเคลื่อนที่เป็นวงรี คล้ายกับการเคลื่อนที่ของคลื่นในทะเล ทำให้เกิดการสั่นสะเทือนทั้งในแนวตั้งและแนวนอน

การศึกษาคลื่นไหวสะเทือนมีความสำคัญอย่างยิ่ง ไม่เพียงแต่ช่วยให้เราเข้าใจถึงกระบวนการภายในโลก เช่น การเคลื่อนที่ของแผ่นเปลือกโลก และการเกิดแผ่นดินไหว แต่ยังช่วยในการสำรวจทรัพยากรธรรมชาติใต้ดิน เช่น น้ำมันและก๊าซธรรมชาติ อีกด้วย การวิเคราะห์ลักษณะการเดินทาง ความเร็ว และความแรงของคลื่นไหวสะเทือน เป็นเครื่องมือสำคัญที่ช่วยให้นักวิทยาศาสตร์ไขปริศนาของโลกใบนี้ได้อย่างลึกซึ้งยิ่งขึ้น.