6 ทุ่มคือกี่นาฬิกา

6 ทุ่ม… เวลาแห่งความเงียบสงบก่อนอรุณรุ่ง

คำถามง่ายๆ อย่าง “6 ทุ่มคือกี่นาฬิกา” อาจดูเหมือนมีคำตอบตรงไปตรงมา แต่เบื้องหลังคำถามสั้นๆ นี้กลับซ่อนเรื่องราวของระบบการนับเวลาอันทรงเสน่ห์ของไทยเอาไว้ คำตอบคือ 6 ทุ่ม ตรงกับเวลา 24:00 นาฬิกา หรือเที่ยงคืนนั่นเอง แต่การเข้าใจคำว่า “ทุ่ม” นั้นจำเป็นต้องย้อนกลับไปสู่ระบบการบอกเวลาแบบไทยโบราณที่แตกต่างจากระบบ 24 ชั่วโมงที่เราคุ้นเคย

ระบบการนับเวลาแบบไทยโบราณนั้นใช้ “ยาม” เป็นหน่วยหลัก โดยแบ่งเวลา 24 ชั่วโมงออกเป็น 6 ยาม แต่ละยามมีระยะเวลา 4 ชั่วโมง และแต่ละยามยังถูกแบ่งย่อยลงไปอีกเป็นช่วงเวลาเล็กๆ เช่น โมง และ ทุ่ม เป็นต้น

คำว่า “ทุ่ม” นั้นไม่ใช่หน่วยเวลาหลัก แต่เป็นการเรียกช่วงเวลา 6 ชั่วโมงสุดท้ายของวัน นับจากเวลา 18:00 นาฬิกา (6 โมงเย็น) ไปจนถึงเวลา 24:00 นาฬิกา (เที่ยงคืน) ดังนั้น 6 ทุ่มจึงหมายถึงเวลาสิ้นสุดของช่วงเวลา “ทุ่ม” และเป็นจุดเริ่มต้นของยามแรกของวันใหม่ หรือที่เราเรียกกันว่า “ยามหนึ่ง” หรือ “ตีหนึ่ง” นั่นเอง

ความน่าสนใจของคำว่า “ทุ่ม” อยู่ที่การสะท้อนวิถีชีวิตและความเชื่อของคนไทยในอดีต เวลา 6 ทุ่ม เป็นช่วงเวลาแห่งความสงบเงียบ แสงอาทิตย์ลับขอบฟ้าไปนานแล้ว กิจกรรมต่างๆ ในเวลากลางวันสงบลง เป็นเวลาที่เหมาะแก่การพักผ่อน การทำสมาธิ หรือการทบทวนเรื่องราวต่างๆ ในวันนั้น ความมืดมิดของยามราตรีอาจสร้างความรู้สึกน่ากลัว แต่ในอีกแง่หนึ่งก็สร้างบรรยากาศที่เงียบสงบ เหมาะแก่การไตร่ตรองและการพักผ่อนอย่างแท้จริง

ฉะนั้น แม้คำตอบของคำถาม “6 ทุ่มคือกี่นาฬิกา” จะคือ 24:00 นาฬิกา หรือเที่ยงคืน แต่คำตอบนี้กลับนำพาเราไปสู่การเรียนรู้และเข้าใจถึงความลึกซึ้งของระบบการนับเวลา และวิถีชีวิตของคนไทยในอดีตได้อย่างน่าประทับใจ เป็นการผสานความรู้ทางวิทยาศาสตร์เข้ากับภูมิปัญญาไทยได้อย่างลงตัว และยิ่งทำให้เราเห็นคุณค่าของภาษาและวัฒนธรรมไทยได้มากขึ้นไปอีก