ภูมิคุ้มกันที่รับมาภายหลังคืออะไร

ภูมิคุ้มกันที่ได้มาภายหลัง: เกราะป้องกันที่เรียนรู้และจดจำ

มนุษย์เราไม่ได้เกิดมาพร้อมกับภูมิคุ้มกันต่อเชื้อโรคทุกชนิด แต่ร่างกายมีกลไกอันชาญฉลาดในการเรียนรู้และสร้างภูมิคุ้มกันขึ้นมาเอง นั่นคือ “ภูมิคุ้มกันที่ได้มาภายหลัง” (Acquired Immunity) หรือที่เรียกอีกอย่างว่า “ภูมิคุ้มกันจำเพาะ” (Specific Immunity) ซึ่งแตกต่างจากภูมิคุ้มกันแบบกำเนิด (Innate Immunity) ที่มีมาตั้งแต่กำเนิด ภูมิคุ้มกันที่ได้มาภายหลังเปรียบเสมือนกองทัพทหารฝึกหัดที่ผ่านการรบมาแล้ว มีความแม่นยำและทรงประสิทธิภาพในการต่อกรกับศัตรูเฉพาะตัว

ภูมิคุ้มกันที่ได้มาภายหลังเกิดขึ้นจากการที่ระบบภูมิคุ้มกันของร่างกายได้สัมผัสกับเชื้อโรคหรือสารแอนติเจน (Antigen) ซึ่งเป็นสารกระตุ้นการตอบสนองของระบบภูมิคุ้มกัน เมื่อร่างกายได้รับการติดเชื้อ ระบบภูมิคุ้มกันจะเริ่มทำงานสร้าง “แอนติบอดี” (Antibody) หรือภูมิคุ้มกันชนิดโปรตีน เพื่อต่อสู้กับเชื้อโรคนั้นโดยเฉพาะ และที่สำคัญ เซลล์เม็ดเลือดขาวบางชนิด เช่น เซลล์เม็ดเลือดขาวชนิดลิมโฟไซต์ จะ “จดจำ” โครงสร้างของเชื้อโรค ทำให้ครั้งต่อไปที่ร่างกายสัมผัสกับเชื้อโรคชนิดเดียวกัน การตอบสนองจะรวดเร็วและมีประสิทธิภาพยิ่งขึ้น ป้องกันไม่ให้เกิดอาการป่วยรุนแรงหรือป้องกันการติดเชื้อซ้ำได้

ภูมิคุ้มกันที่ได้มาภายหลังแบ่งออกเป็นสองประเภทหลักคือ:

1. ภูมิคุ้มกันที่ได้มาตามธรรมชาติ (Naturally Acquired Immunity): เกิดขึ้นจากการที่ร่างกายได้รับเชื้อโรคโดยตรง และสร้างภูมิคุ้มกันขึ้นเอง เช่น การติดเชื้อไข้หวัดใหญ่แล้วหายเป็นปกติ ร่างกายก็จะสร้างภูมิคุ้มกันต่อเชื้อไข้หวัดใหญ่นั้น แต่ภูมิคุ้มกันนี้มีความจำเพาะต่อเชื้อโรคชนิดนั้น อาจไม่สามารถป้องกันการติดเชื้อจากเชื้อไวรัสไข้หวัดชนิดอื่นได้

2. ภูมิคุ้มกันที่ได้มาโดยการกระตุ้น (Artificially Acquired Immunity): เกิดขึ้นจากการที่มนุษย์เข้าไปแทรกแซงกระบวนการสร้างภูมิคุ้มกัน โดยวิธีการฉีดวัคซีน วัคซีนเป็นสารที่ประกอบด้วยเชื้อโรคที่ถูกทำให้ตายหรืออ่อนกำลังลง หรือสารประกอบบางส่วนของเชื้อโรค เมื่อฉีดวัคซีนเข้าสู่ร่างกาย ระบบภูมิคุ้มกันจะสร้างภูมิคุ้มกันขึ้นโดยไม่ทำให้เกิดโรค และยังคงสามารถจดจำเชื้อโรคได้ เพื่อป้องกันการติดเชื้อในอนาคต ตัวอย่างเช่น วัคซีนป้องกันโรคโปลิโอ โรคหัด และโรคไข้หวัดใหญ่

การมีภูมิคุ้มกันที่ได้มาภายหลังที่ดี เป็นสิ่งสำคัญอย่างยิ่งต่อสุขภาพ การได้รับวัคซีนอย่างครบถ้วนตามที่แพทย์แนะนำ เป็นวิธีการสำคัญในการสร้างภูมิคุ้มกันที่ได้มาโดยการกระตุ้น เพื่อปกป้องตนเองจากโรคติดเชื้อต่างๆ และช่วยลดอัตราการเกิดโรคระบาด นอกจากนี้ การรักษาสุขภาพร่างกายให้แข็งแรง การรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ การพักผ่อนให้เพียงพอ และการออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ ก็เป็นส่วนสำคัญที่ช่วยเสริมสร้างระบบภูมิคุ้มกันให้แข็งแรง เพื่อต่อสู้กับเชื้อโรคต่างๆ ได้อย่างมีประสิทธิภาพ

บทความนี้มุ่งเน้นอธิบายหลักการสำคัญของภูมิคุ้มกันที่ได้มาภายหลัง โดยเน้นความแตกต่างจากภูมิคุ้มกันแบบกำเนิด และอธิบายกลไกการทำงานในมุมมองที่เข้าใจง่าย โดยไม่เจาะลึกถึงรายละเอียดทางวิทยาศาสตร์ที่ซับซ้อนมากเกินไป