สารที่สร้างจาก hypothalamus มีอะไรบ้าง

ไฮโปทาลามัส: ศูนย์บัญชาการเล็กๆ กับฮอร์โมนทรงพลัง

ไฮโปทาลามัส แม้จะมีขนาดเล็กราวเม็ดถั่ว แต่กลับเป็นศูนย์บัญชาการสำคัญในสมองส่วนหน้า ทำหน้าที่เชื่อมโยงระบบประสาทและระบบต่อมไร้ท่อ โดยควบคุมการทำงานของร่างกายที่หลากหลาย ตั้งแต่การนอนหลับ อุณหภูมิร่างกาย ความหิว ความกระหาย ไปจนถึงอารมณ์และพฤติกรรมทางเพศ หนึ่งในบทบาทสำคัญของไฮโปทาลามัสคือการผลิตและหลั่งฮอร์โมน ซึ่งเปรียบเสมือนสารเคมีส่งข้อความ ไปควบคุมการทำงานของต่อมไร้ท่ออื่นๆ โดยเฉพาะต่อมใต้สมอง จึงมีผลต่อการทำงานของระบบต่างๆ ในร่างกายอย่างกว้างขวาง

ฮอร์โมนที่สร้างจากไฮโปทาลามัส แบ่งออกได้เป็นสองกลุ่มหลักๆ คือ

1. ฮอร์โมนที่ส่งไปเก็บที่ต่อมใต้สมองส่วนหลัง (Posterior Pituitary Gland): ไฮโปทาลามัสสร้างฮอร์โมนเหล่านี้แล้วส่งไปเก็บไว้ที่ต่อมใต้สมองส่วนหลัง เพื่อรอการหลั่งเข้าสู่กระแสเลือดเมื่อร่างกายต้องการ ได้แก่

• ออกซิโทซิน (Oxytocin): ฮอร์โมนแห่งความรักและความผูกพัน มีบทบาทสำคัญในการกระตุ้นการหดตัวของมดลูกขณะคลอดบุตร การหลั่งน้ำนม และยังเชื่อมโยงกับพฤติกรรมทางสังคม เช่น ความไว้วางใจ ความเอื้ออาทร และการสร้างความสัมพันธ์ใกล้ชิด
• วาโซเพรสซิน หรือ แอนไทไดยูเรติกฮอร์โมน (Vasopressin/Antidiuretic Hormone – ADH): ฮอร์โมนที่ควบคุมสมดุลน้ำในร่างกาย โดยกระตุ้นให้ไตดูดซึมน้ำกลับคืน ช่วยลดการสูญเสียน้ำทางปัสสาวะ และรักษาความดันโลหิตให้คงที่

2. ฮอร์โมนที่ควบคุมการทำงานของต่อมใต้สมองส่วนหน้า (Anterior Pituitary Gland): ไฮโปทาลามัสสร้างฮอร์โมนกลุ่มนี้ เพื่อกระตุ้นหรือยับยั้งการหลั่งฮอร์โมนจากต่อมใต้สมองส่วนหน้า ซึ่งจะส่งผลต่อการทำงานของต่อมไร้ท่ออื่นๆ ทั่วร่างกาย ได้แก่

• ฮอร์โมนปลดปล่อยโกนาโดโทรปิน (Gonadotropin-Releasing Hormone – GnRH): กระตุ้นการหลั่งฮอร์โมน LH และ FSH จากต่อมใต้สมองส่วนหน้า ซึ่งควบคุมการทำงานของอวัยวะสืบพันธุ์ การผลิตฮอร์โมนเพศ และวงจรการมีประจำเดือน
• ฮอร์โมนปลดปล่อยโกรทฮอร์โมน (Growth Hormone-Releasing Hormone – GHRH): กระตุ้นการหลั่งโกรทฮอร์โมน ซึ่งมีบทบาทสำคัญในการเจริญเติบโตของร่างกาย
• ฮอร์โมนยับยั้งการหลั่งโกรทฮอร์โมน หรือ โซมาโตสแตติน (Growth Hormone-Inhibiting Hormone/Somatostatin – GHIH): ยับยั้งการหลั่งโกรทฮอร์โมน
• ฮอร์โมนปลดปล่อยไทรอยด์-สติมูเลติง ฮอร์โมน (Thyrotropin-Releasing Hormone – TRH): กระตุ้นการหลั่งไทรอยด์-สติมูเลติง ฮอร์โมน (TSH) ซึ่งควบคุมการทำงานของต่อมไทรอยด์
• ฮอร์โมนปลดปล่อยคอร์ติโคโทรปิน (Corticotropin-Releasing Hormone – CRH): กระตุ้นการหลั่งอะดรีโนคอร์ติโคโทรปิก ฮอร์โมน (ACTH) ซึ่งควบคุมการทำงานของต่อมหมวกไต และเกี่ยวข้องกับการตอบสนองต่อความเครียด
• ฮอร์โมนยับยั้งการหลั่งโพรแลคติน หรือ โดปามีน (Prolactin-Inhibiting Hormone/Dopamine – PIH): ยับยั้งการหลั่งโพรแลคติน ซึ่งมีบทบาทสำคัญในการผลิตน้ำนม

ความผิดปกติในการทำงานของไฮโปทาลามัส หรือความไม่สมดุลของฮอร์โมนที่ไฮโปทาลามัสสร้างขึ้น สามารถนำไปสู่ปัญหาสุขภาพต่างๆ ได้ ดังนั้นการทำความเข้าใจเกี่ยวกับบทบาทและหน้าที่ของไฮโปทาลามัส จึงมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการดูแลสุขภาพโดยรวมของเรา