ลุกขึ้นแล้วเวียนหัวเกิดจากอาการอะไร

ลุกขึ้นแล้วเวียนหัว: สัญญาณเตือนที่ต้องใส่ใจ ไม่ใช่แค่ “แก่แล้ว”

อาการลุกขึ้นแล้วเวียนหัว หรือที่หลายคนมักพูดติดตลกว่า “แก่แล้ว” จริงๆ แล้วอาจเป็นสัญญาณเตือนที่ร่างกายกำลังบอกอะไรบางอย่างมากกว่าแค่เรื่องของอายุที่เพิ่มขึ้น แม้ว่าความดันโลหิตต่ำชนิดเปลี่ยนท่าทาง (Orthostatic Hypotension) ที่เกิดจากการที่ความดันโลหิตลดลงอย่างรวดเร็วเมื่อเปลี่ยนอิริยาบถ จะเป็นสาเหตุหลักที่พบบ่อย แต่ก็ยังมีปัจจัยอื่นๆ ที่อาจเกี่ยวข้องและไม่ควรมองข้าม

Orthostatic Hypotension: ตัวการหลักที่ต้องรู้จัก

อย่างที่ทราบกันดีว่า Orthostatic Hypotension คือภาวะที่ความดันโลหิตลดลงอย่างน้อย 20 มิลลิเมตรปรอทในความดันซิสโตลิก (ตัวบน) หรือ 10 มิลลิเมตรปรอทในความดันไดแอสโตลิก (ตัวล่าง) ภายใน 3 นาทีหลังจากลุกขึ้นยืน การเปลี่ยนแปลงความดันโลหิตอย่างรวดเร็วนี้ส่งผลให้เลือดไปเลี้ยงสมองไม่ทัน ทำให้เกิดอาการวิงเวียน หน้ามืด หรือแม้กระทั่งหมดสติได้ สาเหตุของ Orthostatic Hypotension มีหลากหลาย ตั้งแต่:

• ภาวะขาดน้ำ: เมื่อร่างกายขาดน้ำ ปริมาณเลือดจะลดลง ทำให้ความดันโลหิตต่ำ
• ยาบางชนิด: ยาหลายชนิด เช่น ยาลดความดันโลหิต ยาขับปัสสาวะ ยาแก้ซึมเศร้า และยาขยายหลอดเลือด สามารถส่งผลต่อการควบคุมความดันโลหิตได้
• โรคประจำตัว: โรคบางชนิด เช่น โรคหัวใจ โรคเบาหวาน โรคพาร์กินสัน และโรคระบบประสาทอัตโนมัติ สามารถทำให้เกิด Orthostatic Hypotension ได้
• การพักผ่อนไม่เพียงพอ: การนอนหลับไม่เพียงพอส่งผลต่อการทำงานของระบบประสาทและฮอร์โมนที่ควบคุมความดันโลหิต

มากกว่าแค่ Orthostatic Hypotension: สาเหตุอื่นๆ ที่ควรรู้

นอกจาก Orthostatic Hypotension แล้ว อาการลุกขึ้นแล้วเวียนหัวยังอาจมีสาเหตุจาก:

• ภาวะน้ำตาลในเลือดต่ำ (Hypoglycemia): ผู้ป่วยเบาหวานที่ใช้ยาบางชนิด หรือผู้ที่ไม่ได้ทานอาหารเป็นเวลานาน อาจมีอาการน้ำตาลในเลือดต่ำ ซึ่งส่งผลให้เกิดอาการวิงเวียนศีรษะได้
• ปัญหาเกี่ยวกับระบบการทรงตัว: ความผิดปกติของหูชั้นใน หรือระบบประสาทที่ควบคุมการทรงตัว สามารถทำให้เกิดอาการวิงเวียนศีรษะได้ โดยเฉพาะเมื่อเปลี่ยนท่าทางอย่างรวดเร็ว
• ความเครียดและความวิตกกังวล: ความเครียดและความวิตกกังวลสามารถส่งผลต่อการทำงานของระบบประสาทอัตโนมัติ ทำให้เกิดอาการวิงเวียนศีรษะได้
• ภาวะโลหิตจาง (Anemia): การขาดธาตุเหล็กหรือวิตามินบี 12 สามารถทำให้เกิดภาวะโลหิตจาง ซึ่งส่งผลให้ร่างกายได้รับออกซิเจนไม่เพียงพอ ทำให้เกิดอาการวิงเวียนศีรษะได้

สิ่งที่ควรทำเมื่อมีอาการลุกขึ้นแล้วเวียนหัว

• สังเกตอาการ: จดบันทึกอาการที่เกิดขึ้น ความถี่ ความรุนแรง และปัจจัยกระตุ้น เช่น ยาที่รับประทาน อาหารที่ทาน หรือกิจกรรมที่ทำ
• ปรึกษาแพทย์: การปรึกษาแพทย์เป็นสิ่งสำคัญ เพื่อหาสาเหตุที่แท้จริงของอาการ และได้รับการวินิจฉัยและการรักษาที่ถูกต้อง
• ปรับเปลี่ยนพฤติกรรม: หากสาเหตุเกิดจาก Orthostatic Hypotension การปรับเปลี่ยนพฤติกรรมบางอย่างสามารถช่วยลดอาการได้ เช่น ดื่มน้ำให้เพียงพอ หลีกเลี่ยงการลุกขึ้นอย่างรวดเร็ว ออกกำลังกายอย่างสม่ำเสมอ และหลีกเลี่ยงเครื่องดื่มแอลกอฮอล์
• ปฏิบัติตามคำแนะนำของแพทย์: รับประทานยาตามที่แพทย์สั่ง และปฏิบัติตามคำแนะนำอื่นๆ อย่างเคร่งครัด

สรุป

อาการลุกขึ้นแล้วเวียนหัวไม่ใช่เรื่องเล็กน้อยที่ควรละเลย การทำความเข้าใจสาเหตุที่แท้จริง และการปรึกษาแพทย์เพื่อรับการวินิจฉัยและการรักษาที่ถูกต้อง จะช่วยให้เราสามารถจัดการกับอาการได้อย่างเหมาะสม และป้องกันภาวะแทรกซ้อนที่อาจเกิดขึ้นได้ อย่ามองข้ามสัญญาณเตือนที่ร่างกายส่งมา และดูแลสุขภาพให้แข็งแรงอยู่เสมอ