อาการแพ้ เช่น ไอ จาม คันตา คันจมูก หรือน้ำตาไหล มีสาเหตุมาจากอะไร

ภัยเงียบจากละอองเล็กๆ: เมื่อระบบภูมิคุ้มกันเข้าใจผิดและก่อให้เกิดอาการแพ้

อาการแพ้ที่แสดงออกมาในรูปแบบของการไอ จาม คันตา คันจมูก หรือน้ำตาไหลนั้น อาจดูเหมือนเป็นเรื่องเล็กน้อย แต่เบื้องหลังอาการเหล่านี้ซ่อนกลไกที่ซับซ้อนของระบบภูมิคุ้มกันที่ทำงานผิดพลาด แทนที่จะปกป้องร่างกายจากสิ่งแปลกปลอมอันตราย ระบบภูมิคุ้มกันกลับตีความสารบางอย่างที่ปกติไม่เป็นอันตราย เช่น ฝุ่นละออง เกสรดอกไม้ หรือขนสัตว์ ให้เป็นศัตรูและทำการโจมตี ส่งผลให้เกิดอาการแพ้ขึ้น

แตกต่างจากโรคติดเชื้อที่เกิดจากเชื้อโรค อาการแพ้เกิดจากปฏิกิริยาของระบบภูมิคุ้มกันต่อ สารก่อภูมิแพ้ (Allergen) สารเหล่านี้มีอยู่ทั่วไปในสิ่งแวดล้อม และเมื่อร่างกายสัมผัสกับสารก่อภูมิแพ้ เซลล์ภูมิคุ้มกันบางชนิด เช่น เซลล์มาสต์ (Mast cell) และเบโซฟิล (Basophil) จะหลั่งสารสื่อกลางการอักเสบ เช่น ฮิสตามีน (Histamine) ออกมา สารเหล่านี้เป็นตัวการสำคัญที่ทำให้เกิดอาการต่างๆ เช่น

• น้ำมูกไหล: ฮิสตามีนกระตุ้นให้เยื่อบุจมูกบวมและสร้างน้ำมูกมากขึ้น
• คันจมูก คันตา: ฮิสตามีนกระตุ้นประสาทรับความรู้สึก ทำให้เกิดอาการคัน
• จาม: เป็นกลไกการกำจัดสารก่อภูมิแพ้ที่เข้าสู่ร่างกาย
• คัดจมูก: การบวมของเยื่อบุจมูกทำให้ทางเดินหายใจอุดตัน
• ไอ: อาจเกิดจากการระคายเคืองของทางเดินหายใจส่วนบน
• น้ำตาไหล: เป็นการตอบสนองต่อการระคายเคืองของเยื่อบุตา

นอกจากฝุ่นละออง เกสรดอกไม้ และขนสัตว์แล้ว สารก่อภูมิแพ้อื่นๆยังรวมถึง:

• ไรฝุ่น: สัตว์เล็กๆที่อาศัยอยู่ในฝุ่นบ้าน
• เชื้อรา: พบได้ในอากาศและสิ่งแวดล้อม
• แมลงสาบ: สารก่อภูมิแพ้จากตัวและมูล
• อาหารบางชนิด: เช่น ถั่วลิสง ไข่ นมวัว (อาการแพ้อาหารจะมีอาการรุนแรงกว่าและแตกต่างจากอาการแพ้ทางเดินหายใจ)
• ยาบางชนิด: ปฏิกิริยาแพ้ยาเป็นอีกสาเหตุหนึ่งของอาการแพ้

การแพ้สามารถมีอาการได้ตั้งแต่เล็กน้อยจนถึงรุนแรง ในบางกรณี อาจเกิด ภาวะช็อกจากการแพ้ (Anaphylaxis) ซึ่งเป็นภาวะฉุกเฉินทางการแพทย์ที่จำเป็นต้องได้รับการรักษาอย่างทันท่วงที หากมีอาการแพ้รุนแรง เช่น หายใจลำบาก บวมที่ใบหน้า ลิ้น หรือลำคอ ควรไปพบแพทย์โดยด่วน

การวินิจฉัยอาการแพ้ทำได้โดยการตรวจร่างกาย ประวัติการแพ้ และการทดสอบทางผิวหนังหรือการตรวจเลือดเพื่อหาสารก่อภูมิแพ้ การรักษาอาการแพ้จะขึ้นอยู่กับความรุนแรงของอาการ อาจรวมถึงการหลีกเลี่ยงสารก่อภูมิแพ้ การใช้ยาแก้แพ้ หรือการรักษาด้วยภูมิคุ้มกันบำบัดในบางกรณี

การเข้าใจสาเหตุและกลไกของอาการแพ้ จะช่วยให้เราสามารถดูแลสุขภาพและป้องกันตัวเองจากอาการแพ้ได้อย่างมีประสิทธิภาพ การรักษาความสะอาดของบ้าน การเลือกใช้ผลิตภัณฑ์ที่อ่อนโยนต่อผิว และการหลีกเลี่ยงสารก่อภูมิแพ้ ล้วนเป็นวิธีการที่สำคัญในการลดโอกาสการเกิดอาการแพ้ และถ้าหากสงสัยว่าตนเองมีอาการแพ้ ควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับคำแนะนำและการรักษาที่เหมาะสม อย่าละเลยอาการแพ้ เพราะมันอาจเป็นสัญญาณเตือนถึงปัญหาสุขภาพที่ซ่อนอยู่ได้