เครียดทําให้น้ําหนักลดไหม

ความเครียด: สัมผัส (ไม่) ลับที่ส่งผลต่อน้ำหนักตัวคุณ

ความเครียด… คำสั้นๆ ที่แฝงไปด้วยพลังทำลายล้างมหาศาล ไม่ว่าจะเป็นเรื่องงาน เรื่องเงิน เรื่องความสัมพันธ์ หรือแม้กระทั่งเรื่องเล็กน้อยในชีวิตประจำวัน ความเครียดล้วนสามารถเข้ามาปั่นป่วนจิตใจและร่างกายของเราได้ และหนึ่งในผลกระทบที่หลายคนอาจมองข้ามไปก็คือผลกระทบต่อ “น้ำหนักตัว”

แม้ว่าโดยทั่วไปเราจะคุ้นเคยกับความคิดที่ว่าความเครียดทำให้อ้วนขึ้น (Stress eating) แต่ความเป็นจริงนั้นซับซ้อนกว่านั้นมาก เพราะความเครียดสามารถส่งผลต่อน้ำหนักตัวได้สองแบบ ตรงกันข้ามกันอย่างสิ้นเชิง: น้ำหนักลด และ น้ำหนักขึ้น ขึ้นอยู่กับกลไกการทำงานของร่างกายและพฤติกรรมการรับมือกับความเครียดของแต่ละบุคคล

เมื่อความเครียดทำให้น้ำหนักลด:

• ฮอร์โมนเครียด: เมื่อเราเผชิญกับความเครียด ร่างกายจะหลั่งฮอร์โมนคอร์ติซอล (Cortisol) และอะดรีนาลีน (Adrenaline) ซึ่งฮอร์โมนเหล่านี้จะไปกระตุ้นการทำงานของระบบประสาทซิมพาเทติก ทำให้ร่างกายอยู่ในสภาวะ “สู้หรือหนี” (Fight-or-Flight) ทำให้ร่างกายต้องการพลังงานมากขึ้นเพื่อเตรียมพร้อมสำหรับการเผชิญหน้าหรือหลีกหนีจากสถานการณ์ที่คุกคาม การเผาผลาญพลังงานที่เพิ่มขึ้นนี้อาจนำไปสู่การลดน้ำหนักได้
• เบื่ออาหาร: ความเครียดสามารถส่งผลต่อความอยากอาหารได้โดยตรง หลายคนเมื่อเครียดจัดจะรู้สึกเบื่ออาหาร ไม่อยากทานอะไรเลย หรือทานได้น้อยลงมาก ซึ่งเป็นผลมาจากฮอร์โมนเครียดที่ส่งผลต่อระบบย่อยอาหาร ทำให้การย่อยอาหารทำงานได้ไม่เต็มที่และทำให้รู้สึกคลื่นไส้ ไม่อยากอาหาร
• การนอนหลับที่ไม่มีคุณภาพ: ความเครียดมักมาพร้อมกับการนอนหลับที่ไม่สนิท หลับๆ ตื่นๆ หรือนอนไม่หลับเลย การนอนหลับที่ไม่มีคุณภาพจะส่งผลต่อการผลิตฮอร์โมนเลปติน (Leptin) ซึ่งเป็นฮอร์โมนที่ควบคุมความอิ่ม และฮอร์โมนเกรลิน (Ghrelin) ซึ่งเป็นฮอร์โมนที่กระตุ้นความอยากอาหาร เมื่อฮอร์โมนเหล่านี้ไม่สมดุล ก็อาจทำให้ความอยากอาหารลดลงได้

แล้วทำไมบางคนเครียดแล้วน้ำหนักขึ้นล่ะ?

แน่นอนว่าในขณะที่บางคนเครียดแล้วน้ำหนักลด แต่ก็มีอีกหลายคนที่น้ำหนักขึ้นอย่างน่าตกใจเมื่อเผชิญกับความเครียด สาเหตุหลักๆ ก็คือ:

• Stress Eating: เป็นพฤติกรรมที่พบได้บ่อยมากในการรับมือกับความเครียด หลายคนหันไปหาอาหารเป็นเพื่อนคลายเหงา หรือใช้เป็นรางวัลปลอบใจตัวเองเมื่อรู้สึกเครียด โดยเฉพาะอย่างยิ่งอาหารที่มีรสชาติหวาน มัน เค็ม ซึ่งจะช่วยกระตุ้นการหลั่งสารเอ็นโดรฟิน (Endorphin) ในสมอง ทำให้รู้สึกผ่อนคลายขึ้นชั่วขณะหนึ่ง
• คอร์ติซอลและไขมันสะสม: ฮอร์โมนคอร์ติซอลที่หลั่งออกมาเมื่อเกิดความเครียด นอกจากจะกระตุ้นการเผาผลาญพลังงานแล้ว ยังมีส่วนทำให้ร่างกายเก็บสะสมไขมัน โดยเฉพาะบริเวณหน้าท้อง ซึ่งเป็นไขมันที่อันตรายต่อสุขภาพมากกว่าไขมันที่สะสมในส่วนอื่นๆ ของร่างกาย
• การเคลื่อนไหวร่างกายน้อยลง: เมื่อเครียด หลายคนจะรู้สึกเหนื่อยล้า ไม่อยากทำอะไร นั่งๆ นอนๆ อยู่กับบ้าน ทำให้การเผาผลาญพลังงานลดลง และนำไปสู่การสะสมไขมันในที่สุด

จัดการความเครียดอย่างถูกวิธี เพื่อสุขภาพที่ดีและน้ำหนักที่สมดุล:

จะเห็นได้ว่าความเครียดเป็นเหมือนดาบสองคมที่สามารถส่งผลต่อน้ำหนักตัวได้ทั้งในทางบวกและทางลบ สิ่งสำคัญที่สุดคือการเรียนรู้ที่จะจัดการความเครียดอย่างถูกวิธี เพื่อรักษาสมดุลของร่างกายและจิตใจ

• หากิจกรรมที่ช่วยผ่อนคลาย: ไม่ว่าจะเป็นการออกกำลังกาย การทำสมาธิ การฟังเพลง การอ่านหนังสือ การทำงานอดิเรก หรือการใช้เวลาอยู่กับคนที่รัก สิ่งเหล่านี้ล้วนเป็นวิธีที่ดีในการลดความเครียด
• ใส่ใจเรื่องอาหาร: เลือกรับประทานอาหารที่มีประโยชน์ ครบ 5 หมู่ หลีกเลี่ยงอาหารแปรรูป อาหารที่มีน้ำตาลสูง และอาหารที่มีไขมันสูง
• นอนหลับพักผ่อนให้เพียงพอ: พยายามนอนหลับให้ได้ 7-8 ชั่วโมงต่อคืน และสร้างสุขลักษณะในการนอนหลับที่ดี เช่น เข้านอนและตื่นนอนให้เป็นเวลา
• ปรึกษาผู้เชี่ยวชาญ: หากคุณรู้สึกว่าไม่สามารถจัดการกับความเครียดได้ด้วยตัวเอง การปรึกษาจิตแพทย์หรือนักบำบัดอาจเป็นทางเลือกที่ดี

ท้ายที่สุดแล้ว การมีสุขภาพที่ดีและน้ำหนักที่สมดุลไม่ได้ขึ้นอยู่กับการอดอาหารหรือออกกำลังกายอย่างหนักเพียงอย่างเดียว แต่ยังรวมถึงการดูแลสุขภาพจิตใจและจัดการกับความเครียดอย่างเหมาะสมอีกด้วย เพราะเมื่อจิตใจเราสงบ สุขภาพกายก็จะแข็งแรงตามไปด้วย