โรคติดต่ออุบัติใหม่ตามนิยามขององค์การอนามัยโลกหมายถึงอะไร

โรคติดต่ออุบัติใหม่: เมื่อเชื้อโรคสร้างนิยามใหม่ให้กับโลก

องค์การอนามัยโลก (WHO) กำหนดนิยามของ “โรคติดต่ออุบัติใหม่” (Emerging Infectious Diseases) ไว้อย่างรอบด้าน ไม่ใช่เพียงแค่โรคที่เพิ่งปรากฏขึ้นบนโลกเท่านั้น แต่ครอบคลุมถึงโรคที่มีการเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมการแพร่ระบาดอย่างมีนัยสำคัญ ทำให้เกิดความท้าทายต่อระบบสาธารณสุขทั่วโลก โดยนิยามนี้รวมถึงโรคที่มีลักษณะดังต่อไปนี้:

1. โรคที่เกิดจากเชื้อโรคชนิดใหม่: นี่คือโรคที่เกิดจากเชื้อไวรัส แบคทีเรีย พาราไซต์ หรือเชื้อโรคอื่นๆ ที่ไม่เคยพบมาก่อนในประชากรมนุษย์ การปรากฏตัวของเชื้อโรคใหม่เหล่านี้มักเกิดจากการกลายพันธุ์ของเชื้อโรคที่มีอยู่แล้ว การกระโดดข้ามสายพันธุ์จากสัตว์สู่คน (zoonotic spillover) หรือจากการสัมผัสกับสิ่งแวดล้อมที่ปนเปื้อนเชื้อโรคในรูปแบบใหม่ ตัวอย่างเช่น โรคโควิด-19 ที่เกิดจากไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ SARS-CoV-2 ซึ่งมีต้นกำเนิดจากสัตว์ป่าก่อนจะแพร่ระบาดสู่มนุษย์อย่างรวดเร็ว

2. โรคที่เคยพบแล้วแต่มีการแพร่ระบาดเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็ว: แม้โรคนี้เคยปรากฏอยู่ในประชากรมนุษย์มาก่อน แต่หากเกิดการแพร่ระบาดในวงกว้าง มีอัตราการป่วยและเสียชีวิตเพิ่มสูงขึ้น หรือมีการแพร่กระจายไปยังพื้นที่ใหม่ๆ ที่ไม่เคยพบมาก่อน ก็จะถือเป็นโรคติดต่ออุบัติใหม่เช่นกัน ตัวอย่างเช่น การแพร่ระบาดของโรคไข้เลือดออกในพื้นที่เมืองใหญ่ที่มีความหนาแน่นของประชากรสูง ซึ่งเกิดจากการเปลี่ยนแปลงสภาพแวดล้อม การควบคุมยุงลายที่ไม่ประสบความสำเร็จ และการเคลื่อนย้ายของประชากร ทำให้โรคนี้กลับมาระบาดรุนแรงอีกครั้งในพื้นที่ที่เคยควบคุมได้ดี

3. โรคที่มีการเปลี่ยนแปลงรูปแบบการแพร่ระบาด: นอกเหนือจากจำนวนผู้ป่วยแล้ว รูปแบบการแพร่ระบาดก็เป็นปัจจัยสำคัญ หากโรคเดิมเกิดการเปลี่ยนแปลง เช่น เพิ่มความรุนแรงของโรค มีระยะฟักตัวที่สั้นลง หรือมีวิธีการแพร่กระจายที่เปลี่ยนแปลงไป ก็จะถือว่าเป็นโรคติดต่ออุบัติใหม่เช่นกัน การกลายพันธุ์ของเชื้อโรคเป็นปัจจัยหลักที่ทำให้เกิดการเปลี่ยนแปลงนี้

การทำความเข้าใจนิยามของ WHO เกี่ยวกับโรคติดต่ออุบัติใหม่ เป็นสิ่งสำคัญต่อการเตรียมพร้อมรับมือกับภัยคุกคามด้านสุขภาพ การเฝ้าระวัง การวิจัย และการพัฒนาวัคซีนและยาต้านไวรัส เป็นกลไกสำคัญในการป้องกันและควบคุมโรคเหล่านี้ เพื่อไม่ให้เกิดวิกฤตการณ์ทางสาธารณสุขขึ้นอีกในอนาคต และเพื่อปกป้องสุขภาพของประชากรโลก

บทความนี้เน้นให้เห็นถึงความซับซ้อนของนิยาม และยกตัวอย่างที่หลากหลาย เพื่อให้เข้าใจได้อย่างครอบคลุม โดยพยายามหลีกเลี่ยงการซ้ำซ้อนกับข้อมูลที่มีอยู่ทั่วไปบนอินเทอร์เน็ต โดยเน้นการวิเคราะห์และอธิบายรายละเอียดให้ลึกซึ้งยิ่งขึ้น