โรคอุบัติใหม่ (Emerging disease) หมายถึงอะไร แบ่งออกเป็นกี่ประเภท อะไรบ้าง

โรคอุบัติใหม่: ภัยคุกคามสุขภาพที่ต้องเฝ้าระวัง

โรคอุบัติใหม่ (Emerging disease) หมายถึง โรคติดต่อหรือโรคไม่ติดต่อที่เกิดขึ้นหรือมีการแพร่ระบาดเพิ่มขึ้นอย่างรวดเร็วในช่วงระยะเวลาหนึ่ง ซึ่งอาจเกิดขึ้นเป็นครั้งแรก หรือเคยมีการระบาดในอดีตแต่กลับมาระบาดอีกครั้ง ความเข้าใจในโรคอุบัติใหม่มีความสำคัญอย่างยิ่ง เนื่องจากมีศักยภาพในการก่อให้เกิดการแพร่ระบาดอย่างรุนแรงและส่งผลกระทบต่อสุขภาพและเศรษฐกิจของประชากรโลกได้อย่างกว้างขวาง

โดยทั่วไป โรคอุบัติใหม่สามารถแบ่งออกเป็น 3 ประเภทหลัก ได้แก่

1. โรคติดต่อที่เกิดจากเชื้อใหม่ (Newly emerging diseases): ประเภทนี้หมายถึงโรคที่เกิดจากเชื้อจุลินทรีย์ (เช่น ไวรัส แบคทีเรีย เชื้อรา พาราสิต) ชนิดใหม่ที่ไม่เคยมีการพบเห็นมาก่อนในมนุษย์ การกลายพันธุ์ของเชื้อโรคที่รู้จักอยู่แล้วก็อาจก่อให้เกิดโรคอุบัติใหม่ได้เช่นกัน ตัวอย่างเช่น ไวรัสโคโรนาสายพันธุ์ใหม่ๆ ที่ก่อให้เกิดโรคระบาดในช่วงเวลาที่ผ่านมา รวมถึงไข้หวัดนก ไข้หวัดใหญ่สายพันธุ์ใหม่ๆ และโรคอีโบลา ล้วนเป็นตัวอย่างของโรคในประเภทนี้ที่อาจส่งผลกระทบต่อประชากรอย่างกว้างขวาง

2. โรคติดต่อที่พบในพื้นที่ใหม่ (Diseases emerging in new geographic areas): ประเภทนี้หมายถึงโรคติดต่อที่เคยพบในพื้นที่เฉพาะ แต่ได้แพร่ระบาดขยายไปยังพื้นที่ใหม่หรือทวีปอื่นๆ ปัจจัยทางด้านสิ่งแวดล้อม การเดินทาง การค้าขายระหว่างประเทศ และการเปลี่ยนแปลงของสภาพภูมิอากาศ อาจเป็นตัวกระตุ้นให้เกิดการแพร่กระจายของโรคเหล่านี้ ตัวอย่างเช่น การแพร่ระบาดของโรคไข้เลือดออกในพื้นที่ต่างๆ ที่ไม่เคยมีการรายงานมาก่อน

3. โรคติดต่ออุบัติซ้ำ (Re-emerging diseases): ประเภทนี้หมายถึงโรคติดต่อที่เคยมีการระบาดในอดีตและหายไป แต่กลับมาระบาดอีกครั้งในปัจจุบัน ปัจจัยที่ทำให้เกิดการกลับมาของโรคอุบัติซ้ำอาจรวมถึงการลดลงของการฉีดวัคซีน การเปลี่ยนแปลงของสภาพแวดล้อม และการพัฒนาของเชื้อโรคที่ต้านทานต่อยา ตัวอย่างที่ชัดเจนคือ กาฬโรค และโรคมาลาเรีย ที่เคยสร้างความเสียหายอย่างมหาศาลในอดีต และปัจจุบันยังคงเป็นภัยคุกคามสุขภาพต่อบางพื้นที่อยู่

การเฝ้าระวังและควบคุมโรคอุบัติใหม่จำเป็นต้องมีการเตรียมพร้อมและความร่วมมืออย่างต่อเนื่องของทุกฝ่าย ทั้งหน่วยงานสาธารณสุข ชุมชน และประชาชน การวิจัยและพัฒนาเทคโนโลยีทางการแพทย์เพื่อการวินิจฉัยและรักษาโรค รวมทั้งการศึกษาและป้องกันการแพร่ระบาดก็มีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการรับมือกับภัยคุกคามสุขภาพจากโรคอุบัติใหม่ในอนาคต