Wat zeg je tegen iemand met psychische problemen?

De Kunst van Het Luisteren: Wat te Zeggen (en vooral niet) tegen Iemand met Psychische Problemen

Het is een pijnlijke realiteit: psychische problemen komen veel vaker voor dan we misschien denken. En vaak, ondanks onze goede bedoelingen, weten we niet goed hoe we moeten reageren als iemand in onze omgeving ermee worstelt. Angst om iets verkeerds te zeggen of te doen, kan ons verlammen en ertoe leiden dat we ons terugtrekken. Maar stilte is zelden de juiste oplossing.

De sleutel tot het ondersteunen van iemand met psychische problemen ligt in een combinatie van empathie, actief luisteren en praktische steun. Het gaat er niet om de problemen op te lossen (dat is vaak niet eens mogelijk voor een buitenstaander), maar om er te zijn, te luisteren en een veilige haven te creëren.

Wat kun je beter niet zeggen?

Voordat we ingaan op wat je wél kunt zeggen, is het belangrijk om te benadrukken wat je beter kunt vermijden:

• “Stel je niet zo aan.” of “Het valt allemaal wel mee.” Dit minimaliseert de gevoelens van de persoon en kan het gevoel van schaamte versterken.
• “Iedereen heeft wel eens een slechte dag.” Hoewel dit waar kan zijn, bagatelliseert het de diepte van de problemen waar de persoon mee te maken heeft.
• “Je moet gewoon positief denken.” Goedbedoeld advies, maar vaak totaal onbruikbaar voor iemand die worstelt met psychische problemen. Het kan zelfs de druk vergroten.
• “Ik snap precies wat je doormaakt.” Tenzij je een vergelijkbare ervaring hebt gehad, is dit zelden waar. Zelfs dan is het belangrijk te onthouden dat ieders ervaring uniek is.
• Ongevraagd advies geven: Tenzij de persoon specifiek om advies vraagt, is het beter om te luisteren en je oordeel voor je te houden.

Wat kun je wél zeggen?

De focus moet liggen op luisteren, valideren en ondersteunen. Hier zijn een paar voorbeelden van wat je kunt zeggen, samen met de onderliggende principes:

• “Ik ben er voor je. Hoe kan ik je helpen?” Dit biedt directe steun en geeft de persoon de controle.
• “Ik hoor wat je zegt. Het klinkt alsof je het moeilijk hebt.” Dit valideert de gevoelens van de persoon en laat zien dat je luistert.
• “Het is oké om je zo te voelen. Je bent niet alleen.” Dit normaliseert de ervaring en biedt geruststelling.
• “Ik ben geen expert, maar ik wil graag naar je luisteren.” Dit laat zien dat je bereid bent te luisteren zonder te pretenderen de oplossing te hebben.
• “Is er iets wat ik voor je kan doen? Bijvoorbeeld, wil je dat ik met je meega naar de dokter/therapeut? Of dat ik je help met boodschappen?” Dit biedt concrete, praktische ondersteuning.
• “Ik weet niet wat ik moet zeggen, maar ik wil dat je weet dat ik om je geef.” Eerlijkheid en oprechtheid zijn vaak de beste aanpak.

De kracht van actief luisteren:

Naast de juiste woorden, is de manier waarop je luistert cruciaal. Actief luisteren betekent:

• Aandachtig zijn: Zet je telefoon weg, maak oogcontact en vermijd afleidingen.
• Lichaamstaal: Knikken, glimlachen, en andere non-verbale signalen laten zien dat je betrokken bent.
• Samenvatten: Herhaal in je eigen woorden wat de persoon heeft gezegd om te controleren of je het goed hebt begrepen.
• Open vragen stellen: Vermijd vragen die met ‘ja’ of ‘nee’ beantwoord kunnen worden. Vraag in plaats daarvan: “Hoe voel je je daarbij?” of “Wat gebeurde er toen?”
• Oordeel uitstellen: Probeer de situatie te begrijpen vanuit het perspectief van de persoon, zonder te oordelen.

Conclusie:

Het ondersteunen van iemand met psychische problemen is geen exacte wetenschap. Er is geen “one-size-fits-all” antwoord. Maar door te focussen op empathie, actief luisteren en praktische steun, kun je een verschil maken in het leven van iemand die het moeilijk heeft. Onthoud dat het niet jouw taak is om de problemen op te lossen, maar om een veilige haven te bieden waar de persoon zich gehoord en gesteund voelt. En bovenal, wees geduldig. Herstel is zelden een lineair proces en de steun van een vriend of familielid kan van onschatbare waarde zijn.