Welke soorten persoonlijkheidsstoornissen zijn er?

De veelkleurige wereld van persoonlijkheidsstoornissen: een overzicht

Persoonlijkheidsstoornissen zijn hardnekkige patronen van innerlijke ervaringen en gedragingen die significant afwijken van de verwachtingen binnen de cultuur van de betrokkene. Deze patronen manifesteren zich op verschillende levensdomeinen, zoals interpersoonlijke relaties, werk en zelfbeeld. In tegenstelling tot tijdelijke emotionele dips of aanpassingsmoeilijkheden, zijn persoonlijkheidsstoornissen stabiel en diepgeworteld, vaak aanwezig sinds de adolescentie of vroege volwassenheid. De Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, vijfde editie (DSM-5), classificeert deze stoornissen in drie clusters, die elk een verschillende, maar overlappende, set van kenmerken omvatten.

Cluster A: Vreemd of Excentriek

Dit cluster omvat persoonlijkheidsstoornissen die gekenmerkt worden door vreemde, excentrieke of teruggetrokken gedragspatronen. Interpersoonlijke relaties zijn vaak moeilijk en de individuen kunnen moeite hebben met het begrijpen en interpreteren van sociale signalen. De drie stoornissen binnen dit cluster zijn:

• Paranoïde persoonlijkheidsstoornis: Kenmerkend is een diepgewortelde achterdocht en wantrouwen tegenover anderen, zelfs als er geen aanleiding toe is. Individuen met deze stoornis zijn vaak argwanend, interpreteren acties van anderen als kwaadwillend en zijn geneigd tot conflicten.

• Schizoïde persoonlijkheidsstoornis: Hierbij staat emotionele afstandelijkheid centraal. Individuen tonen weinig interesse in sociale relaties, hebben een beperkt scala aan emotionele expressies en geven de voorkeur aan solitaire activiteiten.

• Schizotypische persoonlijkheidsstoornis: Deze stoornis vertoont overlappingen met schizofrenie, maar is minder ernstig. Kenmerkend zijn vreemde gedachten, spraak en gedrag, sociale angst en magisch denken.

Cluster B: Theatraal, Emotioneel of Grillig

Cluster B omvat persoonlijkheidsstoornissen die gekenmerkt worden door dramatische, emotionele of grillige gedragspatronen. Individuen in dit cluster vertonen vaak impulsief gedrag en hebben moeite met het reguleren van hun emoties. De stoornissen in dit cluster zijn:

• Antisociale persoonlijkheidsstoornis: Deze stoornis kenmerkt zich door een gebrek aan respect voor de rechten en gevoelens van anderen. Individuen vertonen vaak crimineel gedrag, liegen, manipuleren en zijn impulsief.

• Borderline persoonlijkheidsstoornis: Dit is een van de meest voorkomende persoonlijkheidsstoornissen. Het kenmerkt zich door instabiele relaties, identiteitsverwarring, impulsiviteit, zelfdestructief gedrag en intense angst voor verlating.

• Histrionische persoonlijkheidsstoornis: Individuen met deze stoornis zoeken voortdurend aandacht en bekrachtiging van anderen. Ze overdrijven hun emoties, zijn suggestibel en hebben een dramatische presentatie van zichzelf.

• Narcistische persoonlijkheidsstoornis: Gedefinieerd door een overdreven gevoel van eigen belangrijkheid, een behoefte aan bewondering en een gebrek aan empathie. Individuen met deze stoornis voelen zich vaak getiteld en manipuleren anderen om hun eigen behoeften te bevredigen.

Cluster C: Gespannen of Angstig

Cluster C omvat persoonlijkheidsstoornissen die gekenmerkt worden door gespannen, angstige of vermijdende gedragspatronen. Individuen in dit cluster ervaren vaak intense angst en vermijden situaties die hun angst zouden kunnen triggeren. De stoornissen in dit cluster zijn:

• Afhankelijke persoonlijkheidsstoornis: Individuen met deze stoornis hebben een overdreven behoefte aan verzorging en steun van anderen. Ze hebben moeite met het nemen van beslissingen en voelen zich vaak hulpeloos zonder de aanwezigheid van anderen.

• Obsessief-compulsieve persoonlijkheidsstoornis: Deze stoornis wordt gekenmerkt door een preoccupatie met orde, perfectie en controle. Individuen zijn vaak inflexibel, rigide en hebben moeite met het delegeren van taken.

• Vermijdende persoonlijkheidsstoornis: Individuen met deze stoornis zijn extreem gevoelig voor kritiek en afwijzing. Ze vermijden sociale interacties uit angst voor afwijzing en voelen zich vaak sociaal geïsoleerd.

Het is belangrijk te benadrukken dat deze beschrijvingen een vereenvoudigd overzicht bieden. De diagnose van een persoonlijkheidsstoornis vereist een grondige beoordeling door een gekwalificeerde professional. Bovendien kunnen er overlappeing zijn tussen de verschillende stoornissen, en kunnen individuen kenmerken van meerdere stoornissen vertonen. De behandeling van persoonlijkheidsstoornissen is complex en kan psychotherapie, medicatie of een combinatie van beide omvatten.