Wat valt onder overmacht?

Overmacht: wanneer de omstandigheden de uitvoering van een overeenkomst onmogelijk maken

Overmacht is een juridisch begrip dat aangeeft dat een partij niet verantwoordelijk is voor het niet nakomen van een verbintenis, omdat de uitvoering door onvoorziene, onoverkomelijke omstandigheden onmogelijk is geworden. Het gaat om gebeurtenissen die buiten de wil en invloed van de betrokken partijen liggen. Het is cruciaal om te begrijpen dat overmacht niet louter omvat ongewone situaties, maar ook omstandigheden die, ondanks alle redelijke voorzorgsmaatregelen, niet te voorkomen zijn.

De kern van overmacht ligt in de onmogelijkheid om de afgesproken prestatie uit te voeren. Dit is geen subjectieve, maar een objectieve maatstaf. Iemand kan bijvoorbeeld bewezen moeite hebben met het nakomen van een verplichting, maar als de uitvoering nog steeds theoretisch mogelijk is, valt dit niet onder overmacht. De moeilijkheid of kostbaarheid van de prestatie is in het algemeen geen voldoende reden voor een beroep op overmacht.

Wat valt onder overmacht?

De criteria voor overmacht variëren afhankelijk van de specifieke rechtsgebieden en de context van de overeenkomst. Algemeen vallen onder de noemer overmacht echter gebeurtenissen zoals:

• Natuurrampen: Branden, overstromingen, aardbevingen en stormen behoren tot de meest voorkomende voorbeelden. De gevolgen van deze rampen maken de uitvoering van een contract vaak onmogelijk.
• Menselijke oorzaken: Oorlogen, terroristische aanslagen, ernstige (en onvoorziene) politieke instabiliteit, en stakingen, kunnen eveneens leiden tot overmacht.
• Ongewone en onoverkomelijke gebeurtenissen: Een situatie waarbij een essentiële, niet-vermelde component voor de uitvoering plotseling niet beschikbaar is (denk aan een onverwachte sluiting van een cruciale leverancier of een essentiële infrastructuur die niet meer functioneert) kan ook onder overmacht vallen.

Het strikte karakter van sommige rechtsgebieden

Het is belangrijk om te benadrukken dat sommige rechtsgebieden overmacht strikt interpreteren. Hierbij wordt vaak gekeken naar de exacte formulering in de contractuele clausules. Is er expliciet sprake van een specificatie van “overmacht” of een alternatieve formulering voor onmogelijkheid, dan moet de gebeurtenis perfect passen binnen de definitie om als overmacht te worden erkend. Indien de clausule algemeen is, kan de rechter beoordelen of de gebeurtenis de verplichtingen daadwerkelijk onmogelijk maakt.

Conclusie

Het begrip overmacht is complex en vereist een grondige analyse van de specifieke omstandigheden van een geval. De aanwezigheid van een onvoorziene, onoverkomelijke gebeurtenis die de prestatie onmogelijk maakt, is de essentie. Het strikte karakter van sommige rechtsgebieden benadrukt de noodzaak om zorgvuldig contractuele clausules op te stellen en deze aan te passen aan de specifieke risico’s van de overeenkomst. Juridisch advies is essentieel bij het bepalen of een situatie als overmacht valt te beschouwen.