Tên gọi Quảng Bình được đặt vào năm 1605, khi Nguyễn Hoàng đổi Châu Bố Chính thành phủ Quảng Bình. Vùng này trước đó thuộc xứ Đàng Trong.
Sông Gianh phân tách, Quảng Bình thành danh
Trong bức tranh phong thủy hùng vỹ của dải đất hình chữ S, tỉnh Quảng Bình hiện lên như một nét chấm phá độc đáo, mang theo cả một chiều dài lịch sử hào hùng. Tên gọi “Quảng Bình” đã gắn liền với mảnh đất này từ thuở khai sinh, nhưng ít ai biết được rằng, cái tên ấy được ra đời như thế nào.
Vào năm 1570, chúa Nguyễn Hoàng, vị vua đầu tiên của Vương quốc Đàng Trong, đã rời kinh đô Phú Xuân (Huế ngày nay) vào trấn thủ đất Thuận Hóa. Với tài lược hơn người, ông đã từng bước mở rộng bờ cõi, khiến địa phận Đàng Trong ngày một hùng mạnh.
Năm 1605, sau khi chinh phục được Châu Bố Chính, vùng đất miền Trung này đã được đổi tên thành phủ Quảng Bình. Đây chính là lần đầu tiên cái tên “Quảng Bình” xuất hiện trong lịch sử. Tên gọi này được cho là do chính chúa Nguyễn Hoàng đặt, dựa trên đặc điểm địa lý của vùng đất này.
“Quảng” có nghĩa là rộng lớn, bao la. “Bình” là đồng bằng, ruộng đất. Như vậy, “Quảng Bình” có thể hiểu là vùng đất đồng bằng rộng lớn. Tuy nhiên, cũng có một số ý kiến cho rằng, tên gọi “Quảng Bình” được ghép từ tên của hai con sông lớn chảy qua vùng đất này là sông Gianh và sông Bình Giang.
Sông Gianh chính là ranh giới tự nhiên, chia cắt Đàng Trong và Đàng Ngoài. Con sông này cuồn cuộn chảy suốt ngày đêm, tạo thành một bức tường thành kiên cố, bảo vệ Đàng Trong khỏi những cuộc xâm lược từ phương Bắc. Còn sông Bình Giang thì hiền hòa hơn, uốn lượn qua những cánh đồng lúa xanh mướt, đem lại sự trù phú cho vùng đất này.
Tên gọi “Quảng Bình” gắn liền với mảnh đất miền Trung này đã hơn 400 năm. Nó đã chứng kiến biết bao thăng trầm lịch sử, từ những cuộc chiến tranh ác liệt đến những thời kỳ hòa bình và phát triển. Ngày nay, Quảng Bình vẫn là một tỉnh nghèo, nhưng lại rất giàu truyền thống văn hóa và lịch sử. Tên gọi “Quảng Bình” mãi mãi là một phần không thể tách rời của mảnh đất này, là niềm tự hào của người dân nơi đây.