ตัวแปรคืออะไร มีกี่ประเภท

ตัวแปร: หัวใจสำคัญของการวิจัย

การทำวิจัยไม่ว่าจะเป็นสาขาใดก็ตาม ล้วนต้องเกี่ยวข้องกับ “ตัวแปร” ซึ่งเปรียบเสมือนหัวใจสำคัญที่ขับเคลื่อนการศึกษาให้ได้มาซึ่งความรู้ใหม่ๆ เปรียบง่ายๆ เหมือนกับการทำอาหาร ตัวแปรต้นก็คือวัตถุดิบที่เราใส่ลงไป ตัวแปรตามคือรสชาติอาหารที่เปลี่ยนไปตามวัตถุดิบ และตัวแปรควบคุมคือปริมาณความร้อน เวลาในการปรุง ที่เราต้องควบคุมให้คงที่เพื่อให้ได้รสชาติตามที่ต้องการ หากเข้าใจตัวแปรและประเภทของมันอย่างถ่องแท้ ก็จะช่วยให้การออกแบบและวิเคราะห์งานวิจัยมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น

ตัวแปร คือ คุณลักษณะ สภาวะ หรือปัจจัยที่สามารถเปลี่ยนแปลงได้ มีค่าแตกต่างกันไปในแต่ละหน่วยของการศึกษา และสามารถวัดหรือสังเกตได้ ตัวอย่างเช่น อายุ เพศ น้ำหนัก ส่วนสูง ระดับความดันโลหิต รายได้ ความคิดเห็น ทัศนคติ ฯลฯ

ตัวแปรในงานวิจัยสามารถแบ่งออกได้หลายประเภท ขึ้นอยู่กับเกณฑ์ที่ใช้ในการแบ่ง ซึ่งโดยทั่วไปสามารถแบ่งได้ดังนี้:

1. ตามบทบาทในงานวิจัย:

• ตัวแปรต้น (Independent Variable): คือตัวแปรที่ผู้วิจัยกำหนดหรือควบคุม เพื่อศึกษาอิทธิพลที่มีต่อตัวแปรอื่น เปรียบเสมือน “สาเหตุ” ในการทดลอง
• ตัวแปรตาม (Dependent Variable): คือตัวแปรที่คาดว่าจะเปลี่ยนแปลงไปตามตัวแปรต้น เป็นผลที่เกิดขึ้นจากการเปลี่ยนแปลงของตัวแปรต้น เปรียบเสมือน “ผลลัพธ์” ที่เราต้องการศึกษา
• ตัวแปรควบคุม (Control Variable): คือตัวแปรที่ผู้วิจัยพยายามควบคุมให้คงที่ เพื่อป้องกันไม่ให้ตัวแปรนี้มีอิทธิพลต่อตัวแปรตาม ทำให้มั่นใจได้ว่าผลที่เกิดขึ้นนั้นมาจากตัวแปรต้นจริงๆ เปรียบเสมือนปัจจัยที่เราต้อง “คงที่” เพื่อให้การทดลองมีความแม่นยำ

2. ตามลักษณะของข้อมูล:

• ตัวแปรเชิงปริมาณ (Quantitative Variable): คือตัวแปรที่สามารถวัดค่าได้เป็นตัวเลข สามารถนำมาคำนวณทางสถิติได้ เช่น อายุ น้ำหนัก รายได้
  • ตัวแปรต่อเนื่อง (Continuous Variable): สามารถมีค่าได้ทุกค่าภายในช่วงที่กำหนด เช่น น้ำหนัก ส่วนสูง
  • ตัวแปรไม่ต่อเนื่อง (Discrete Variable): สามารถมีค่าได้เฉพาะจำนวนเต็ม เช่น จำนวนบุตร จำนวนรถยนต์
• ตัวแปรเชิงคุณภาพ (Qualitative Variable): คือตัวแปรที่ไม่สามารถวัดค่าได้เป็นตัวเลข แต่แสดงถึงคุณลักษณะหรือสถานภาพ เช่น เพศ ศาสนา อาชีพ
  • ตัวแปรเล็กน้อย (Nominal Variable): เป็นการจัดกลุ่มโดยไม่มีลำดับ เช่น สี เพศ
  • ตัวแปรเรียงลำดับ (Ordinal Variable): เป็นการจัดกลุ่มโดยมีลำดับ เช่น ระดับความพึงพอใจ (มาก ปานกลาง น้อย) ระดับการศึกษา (ประถม มัธยม อุดมศึกษา)

การเข้าใจประเภทของตัวแปรต่างๆ เป็นสิ่งสำคัญในการเลือกใช้สถิติที่เหมาะสมในการวิเคราะห์ข้อมูล รวมถึงการตีความผลการวิจัยอย่างถูกต้อง ซึ่งจะนำไปสู่ข้อสรุปที่น่าเชื่อถือและเป็นประโยชน์ต่อการพัฒนางานวิจัยต่อไป