ต่อมน้ำลายมีตรงไหนบ้าง

เบื้องหลังความชุ่มฉ่ำ: สำรวจตำแหน่งและบทบาทของต่อมน้ำลายทั้งสามคู่

ความชุ่มชื้นในช่องปากไม่ใช่เรื่องเล็กๆ มันสำคัญต่อการพูด การกลืน และที่สำคัญที่สุดคือการย่อยอาหาร ความชุ่มชื้นนี้มาจากน้ำลาย ซึ่งผลิตโดยต่อมน้ำลายที่กระจายอยู่ทั่วบริเวณใบหน้า หลายคนรู้จักต่อมน้ำลายเพียงเล็กน้อย แต่แท้จริงแล้ว เรามีต่อมน้ำลายอยู่ถึงสามคู่ และแต่ละคู่ก็มีตำแหน่งและหน้าที่เฉพาะตัว บทความนี้จะพาคุณไปทำความรู้จักกับตำแหน่งและบทบาทของต่อมน้ำลายทั้งสามคู่นี้ อย่างละเอียดลออ

1. ต่อมน้ำลายใต้กกหู (Parotid gland): ยักษ์ใหญ่แห่งการผลิตน้ำลาย

ต่อมน้ำลายใต้กกหู หรือที่เรียกกันอย่างแพร่หลายว่า Parotid gland เป็นต่อมน้ำลายคู่ที่ใหญ่ที่สุดในร่างกาย ตั้งอยู่บริเวณหน้าใบหู ลึกเข้าไปใต้ผิวหนังและกล้ามเนื้อ ลักษณะเป็นต่อมรูปทรงไม่แน่นอน มีขนาดและรูปร่างแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล ตำแหน่งที่แน่นอนสามารถตรวจสอบได้โดยการสัมผัสบริเวณด้านหน้าของใบหู โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อมีการผลิตน้ำลายมากขึ้น เช่น หลังจากรับประทานอาหาร น้ำลายที่ต่อมนี้ผลิตนั้นเป็นชนิดเซรัส (Serous) คือมีลักษณะใส และมีเอนไซม์อะไมเลส (Amylase) ซึ่งเป็นเอนไซม์สำคัญในการย่อยแป้ง ต่อมนี้มีส่วนในการผลิตน้ำลายราว 20-25% ของน้ำลายทั้งหมด และปล่อยน้ำลายออกมาทางท่อ Stensen’s duct ซึ่งเปิดอยู่บริเวณกระพุ้งแก้มตรงข้ามกับฟันกรามบนซี่ที่สอง

2. ต่อมน้ำลายใต้ลิ้น (Sublingual gland): ผู้ช่วยเงียบๆ ใต้ลิ้น

ต่อมน้ำลายใต้ลิ้น (Sublingual gland) เป็นต่อมน้ำลายคู่ที่มีขนาดเล็กที่สุด ตั้งอยู่ใต้ลิ้น ระหว่างกล้ามเนื้อพื้นปากกับเยื่อบุช่องปาก ลักษณะเป็นต่อมแบนยาว มีหลายท่อเล็กๆ ที่เปิดอยู่ใต้ลิ้น และส่งน้ำลายที่เป็นส่วนผสมของทั้งน้ำลายชนิดเมือก (Mucous) และเซรัส น้ำลายจากต่อมนี้มีความเหนียวข้นกว่าต่อมน้ำลายใต้กกหู มีส่วนช่วยหล่อลื่นช่องปาก และมีบทบาทสำคัญในการช่วยให้การกลืนอาหารเป็นไปอย่างราบรื่น สัดส่วนการผลิตน้ำลายของต่อมนี้คิดเป็นเพียงส่วนน้อยของน้ำลายทั้งหมด

3. ต่อมน้ำลายใต้ขากรรไกร (Submandibular gland): ผู้สร้างสมดุลแห่งความชุ่มชื้น

ต่อมน้ำลายใต้ขากรรไกร (Submandibular gland) มีขนาดกลาง ตั้งอยู่ใต้ขากรรไกรล่าง บริเวณใกล้กับมุมขากรรไกร ลักษณะเป็นต่อมรูปทรงคล้ายถั่ว มีท่อ Wharton’s duct ที่เปิดอยู่ใต้ลิ้นใกล้กับ frenulum linguae (เยื่อที่ยึดลิ้นกับพื้นปาก) น้ำลายที่ต่อมนี้ผลิตเป็นชนิดผสม มีทั้งเซรัสและเมือก ให้ทั้งความชุ่มชื้นและความเหนียวข้น มีบทบาทสำคัญในการปกป้องเยื่อบุช่องปาก และช่วยในการกลืน ต่อมนี้มีส่วนร่วมในการผลิตน้ำลายประมาณ 60-70% ของน้ำลายทั้งหมด

การทำงานที่ประสานกันอย่างลงตัวของต่อมน้ำลายทั้งสามคู่ ทำให้เราสามารถรักษาความชุ่มชื้นในช่องปาก อำนวยความสะดวกในการพูด การกิน และการย่อยอาหารได้อย่างมีประสิทธิภาพ การดูแลสุขภาพช่องปากที่ดี จึงเป็นสิ่งสำคัญในการรักษาการทำงานของต่อมน้ำลายเหล่านี้ให้เป็นปกติ และช่วยป้องกันปัญหาต่างๆ ที่อาจเกิดขึ้นได้ในอนาคต