ป่วยจิตเวชมีกี่ระดับ

ความเข้าใจผิดเกี่ยวกับ “ระดับ” ของโรคจิตเวช

สังคมมักเข้าใจผิดเกี่ยวกับโรคทางจิตเวชว่ามีการแบ่งระดับความรุนแรงเป็นขั้นๆ เช่น ระดับ 1, ระดับ 2, หรือระดับ 3 คล้ายกับการวัดความเจ็บป่วยทางกายภาพ ความจริงแล้ว การวินิจฉัยโรคทางจิตเวชมีความซับซ้อนและเป็นรายบุคคลมากกว่านั้นมาก ไม่มีระบบการจัดระดับที่ตายตัว เช่นเดียวกับการพูดว่า “ป่วยเป็นโรคซึมเศร้าระดับ 3” นั่นเป็นการลดทอนความซับซ้อนของสภาพจิตใจของแต่ละบุคคลลงอย่างมาก

การวินิจฉัยโรคทางจิตเวชนั้นอาศัยปัจจัยหลายประการ ไม่ใช่แค่ความรุนแรงของอาการเพียงอย่างเดียว แพทย์ผู้เชี่ยวชาญจะพิจารณาองค์ประกอบต่อไปนี้:

• อาการ (Symptoms): ความรุนแรง ความถี่ และลักษณะของอาการต่างๆ เช่น ความวิตกกังวล ภาวะซึมเศร้า ความคิดฆ่าตัวตาย ประสบการณ์หลอน หรือความผิดปกติทางความคิด อาการเหล่านี้อาจแตกต่างกันไปในแต่ละบุคคล แม้จะเป็นโรคชนิดเดียวกันก็ตาม

• ความรุนแรง (Severity): ความรุนแรงของอาการจะส่งผลกระทบต่อการใช้ชีวิตประจำวัน การทำงาน ความสัมพันธ์ และคุณภาพชีวิตโดยรวม อาการที่รุนแรงอาจทำให้บุคคลนั้นไม่สามารถทำงาน ดูแลตัวเอง หรือมีปฏิสัมพันธ์ทางสังคมได้ตามปกติ

• ผลกระทบต่อการดำรงชีวิต (Functional Impairment): โรคทางจิตเวชส่งผลกระทบต่อการทำงาน การเรียน ความสัมพันธ์ และกิจกรรมต่างๆ ในชีวิตประจำวันอย่างไร ระดับของความบกพร่องทางการทำงานนี้เป็นตัวบ่งชี้สำคัญในการประเมินความรุนแรงของโรค

• การทำงานร่วมกันของอาการ (Comorbidity): บุคคลหนึ่งๆ อาจมีโรคทางจิตเวชมากกว่าหนึ่งชนิด เช่น โรควิตกกังวลร่วมกับโรคซึมเศร้า การมีโรคหลายชนิดร่วมกันจะเพิ่มความซับซ้อนในการวินิจฉัยและการรักษา

• ปัจจัยด้านสิ่งแวดล้อมและสังคม (Environmental and Social Factors): สภาพแวดล้อม ปัจจัยทางสังคม และระบบสนับสนุนทางสังคมของบุคคลนั้นมีบทบาทสำคัญต่อความรุนแรงและการจัดการโรค เช่น การได้รับการสนับสนุนจากครอบครัวและเพื่อนฝูงอาจช่วยลดความรุนแรงของโรคได้

แทนที่จะใช้ระบบการจัดระดับที่เป็นตัวเลข แพทย์จะใช้เกณฑ์การวินิจฉัยที่เป็นมาตรฐานสากล เช่น คู่มือการวินิจฉัยและสถิติเกี่ยวกับโรคจิต (DSM-5) หรือ การจำแนกโรคระหว่างประเทศฉบับที่ 11 (ICD-11) เพื่อประเมินอาการ และวางแผนการรักษาที่เหมาะสมกับแต่ละบุคคล ซึ่งอาจรวมถึงการบำบัดทางจิตวิทยา การใช้ยา หรือการดูแลแบบองค์รวม ที่เน้นการดูแลทั้งร่างกายและจิตใจ

การเข้าใจความซับซ้อนของการวินิจฉัยโรคทางจิตเวช จะช่วยให้เราสามารถลดความเข้าใจผิด และส่งเสริมการให้การดูแลและการสนับสนุนที่เหมาะสม กับผู้ที่กำลังเผชิญกับความท้าทายทางด้านสุขภาพจิต แทนที่จะมองหา “ระดับ” ของโรค เราควรให้ความสำคัญกับการช่วยเหลือ และการดูแลอย่างเป็นรายบุคคลมากกว่า