ยาฆ่าเชื้อมีตัวไหนบ้าง

ยาฆ่าเชื้อ: รู้จักประเภทและการใช้งานอย่างถูกต้อง

ยาฆ่าเชื้อ หรือ ยาปฏิชีวนะ (Antibiotics) เป็นยาที่ใช้ในการรักษาการติดเชื้อแบคทีเรีย ซึ่งแตกต่างจากการติดเชื้อไวรัสที่ยาปฏิชีวนะไม่มีผลในการรักษา การรู้จักยาฆ่าเชื้อประเภทต่างๆ และการใช้งานอย่างถูกต้องจึงมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการรักษาโรคอย่างมีประสิทธิภาพ และลดความเสี่ยงของการเกิดเชื้อดื้อยา

ยาฆ่าเชื้อทำงานอย่างไร?

ยาฆ่าเชื้อออกฤทธิ์โดยการ:

• ทำลายผนังเซลล์แบคทีเรีย: ทำให้แบคทีเรียไม่สามารถดำรงอยู่ได้ เช่น เพนิซิลิน (Penicillin) และ เซฟาโลสปอริน (Cephalosporins)
• ยับยั้งการสร้างโปรตีนของแบคทีเรีย: โปรตีนมีความสำคัญต่อการดำรงชีวิตและการขยายพันธุ์ของแบคทีเรีย เช่น เตตราไซคลิน (Tetracycline) และ มาโครไลด์ (Macrolides)
• รบกวนการสังเคราะห์ DNA ของแบคทีเรีย: DNA เป็นสารพันธุกรรมที่จำเป็นต่อการสืบพันธุ์ของแบคทีเรีย เช่น ฟลูออโรควิโนโลน (Fluoroquinolones)
• ยับยั้งการสังเคราะห์กรดโฟลิกของแบคทีเรีย: กรดโฟลิกจำเป็นต่อการเจริญเติบโตของแบคทีเรีย เช่น ซัลโฟนาไมด์ (Sulfonamides)

ยาฆ่าเชื้อที่ใช้บ่อยและข้อควรระวัง:

• เพนิซิลิน (Penicillin): ใช้รักษาการติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจ, ผิวหนัง และทางเดินปัสสาวะ ข้อควรระวังคืออาการแพ้ยา ซึ่งอาจรุนแรงถึงขั้นเสียชีวิตได้
• เซฟาโลสปอริน (Cephalosporins): มีหลายรุ่น แต่ละรุ่นมีฤทธิ์ในการฆ่าเชื้อแบคทีเรียแตกต่างกัน ใช้รักษาการติดเชื้อในกระแสเลือด, ปอดบวม และการติดเชื้อหลังผ่าตัด ควรปรึกษาแพทย์เพื่อเลือกชนิดที่เหมาะสม
• มาโครไลด์ (Macrolides): เช่น อะซิโธรมัยซิน (Azithromycin) และ อีริโทรมัยซิน (Erythromycin) ใช้รักษาการติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจ และผิวหนัง ข้อควรระวังคืออาการคลื่นไส้ อาเจียน และปวดท้อง
• เตตราไซคลิน (Tetracycline): ใช้รักษาการติดเชื้อสิว, โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ และการติดเชื้อในระบบทางเดินหายใจ ข้อควรระวังคือห้ามใช้ในสตรีมีครรภ์ เด็กอายุต่ำกว่า 8 ปี และควรหลีกเลี่ยงการทานร่วมกับผลิตภัณฑ์นม
• ฟลูออโรควิโนโลน (Fluoroquinolones): เช่น ซิโปรฟล็อกซาซิน (Ciprofloxacin) และ เลโวฟล็อกซาซิน (Levofloxacin) ใช้รักษาการติดเชื้อทางเดินปัสสาวะ, ปอดบวม และการติดเชื้อในกระดูก ข้อควรระวังคืออาการปวดเอ็นกล้ามเนื้อ และควรหลีกเลี่ยงแสงแดด
• เมโทรนิดาโซล (Metronidazole): ใช้รักษาการติดเชื้อในช่องท้อง, ช่องคลอด และลำไส้ ข้อควรระวังคือห้ามดื่มแอลกอฮอล์ขณะใช้ยา เพราะอาจทำให้เกิดอาการคลื่นไส้ อาเจียน และปวดศีรษะ
• วานโคมัยซิน (Vancomycin): ใช้รักษาการติดเชื้อแบคทีเรียดื้อยา เช่น MRSA (Methicillin-resistant Staphylococcus aureus) ต้องใช้ภายใต้การดูแลของแพทย์อย่างใกล้ชิด

ข้อควรปฏิบัติในการใช้ยาฆ่าเชื้อ:

• ปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกร: ไม่ควรซื้อยาฆ่าเชื้อมาใช้เอง ควรได้รับการวินิจฉัยและการสั่งยาจากผู้เชี่ยวชาญ
• ทานยาให้ครบตามที่แพทย์สั่ง: แม้ว่าอาการจะดีขึ้นแล้ว ก็ควรทานยาให้ครบตามระยะเวลาที่กำหนด เพื่อให้ยาออกฤทธิ์ฆ่าเชื้อแบคทีเรียได้หมดจด ป้องกันการเกิดเชื้อดื้อยา
• ทานยาตามเวลาที่กำหนด: การทานยาตรงเวลาจะช่วยให้ระดับยาในร่างกายคงที่ และมีประสิทธิภาพในการฆ่าเชื้อ
• แจ้งแพทย์หากมีอาการแพ้ยา: หากมีอาการผื่นคัน บวม หายใจลำบาก ควรหยุดยาและรีบปรึกษาแพทย์ทันที
• หลีกเลี่ยงการใช้ยาฆ่าเชื้อโดยไม่จำเป็น: การใช้ยาฆ่าเชื้อพร่ำเพรื่อจะทำให้เชื้อแบคทีเรียพัฒนาความต้านทานต่อยา ซึ่งเป็นปัญหาสาธารณสุขที่สำคัญ

ข้อสรุป:

ยาฆ่าเชื้อเป็นเครื่องมือสำคัญในการรักษาการติดเชื้อแบคทีเรีย แต่การใช้งานอย่างถูกต้องและระมัดระวังเป็นสิ่งจำเป็น เพื่อให้ยาออกฤทธิ์ได้อย่างมีประสิทธิภาพ และลดความเสี่ยงของการเกิดเชื้อดื้อยา การปรึกษาแพทย์หรือเภสัชกรก่อนการใช้ยาฆ่าเชื้อทุกครั้ง จึงเป็นสิ่งที่ไม่ควรละเลย