Wat zijn de verschillende parenterale toedieningswegen?

Parenterale toediening: Een overzicht van de routes

Parenterale toediening van medicijnen, vaccins of andere therapeutische middelen omzeilt het maag-darmkanaal (tractus digestivus). Dit biedt diverse voordelen, zoals een snellere werking, hogere biologische beschikbaarheid van sommige stoffen en de mogelijkheid om medicatie toe te dienen aan patiënten die oraal niet kunnen slikken. Echter, parenterale toediening vereist een steriele techniek en kan, afhankelijk van de methode, gepaard gaan met bijwerkingen zoals pijn, zwelling of infectie.

Verschillende toedieningswegen vallen onder de noemer ‘parenteraal’. Elk heeft zijn eigen voor- en nadelen en is geschikt voor specifieke situaties:

1. Intraveneuze (IV) injectie: De medicatie wordt rechtstreeks in een ader geïnjecteerd. Dit zorgt voor een zeer snelle opname en maximale biologische beschikbaarheid. IV-toediening is ideaal voor spoedsituaties, zoals het toedienen van hartmedicijnen of anesthetica, of voor medicijnen die snel moeten werken. De snelheid van toediening kan gecontroleerd worden, wat een groot voordeel is bij bepaalde medicijnen. Nadelen zijn het risico op tromboflebitis (ontsteking van de ader), extravasatie (lekkage van het medicijn buiten de ader) en het vereisen van een intraveneuze lijn. Bovendien is constante monitoring vaak nodig.

2. Intramusculaire (IM) injectie: De medicatie wordt in een spier geïnjecteerd, meestal in de bilspier, de dij of de bovenarm. De opname is sneller dan oraal, maar langzamer dan intraveneus. IM-injecties worden vaak gebruikt voor vaccins, depotpreparaten (medicijnen die langzaam vrijkomen) en medicijnen die een grotere hoeveelheid vloeistof vereisen dan subcutaan mogelijk is. Mogelijke bijwerkingen zijn pijn, zwelling en spierbeschadiging op de injectieplaats.

3. Subcutane (SC) injectie: De medicatie wordt in het onderhuidse bindweefsel geïnjecteerd. Dit resulteert in een langzamere opname dan IM, maar sneller dan oraal. SC-injecties zijn geschikt voor kleinere volumes vloeistof en medicijnen met een langzame afgifte. Insuline en sommige hormonen worden bijvoorbeeld subcutaan toegediend. Bijwerkingen zijn onder meer pijn, zwelling en irritatie op de injectieplaats.

4. Intradermale (ID) injectie: Hierbij wordt een kleine hoeveelheid medicatie in de lederhuid geïnjecteerd, meestal in de onderarm of de rug. Deze methode wordt hoofdzakelijk gebruikt voor allergietesten en tuberculinetesten. De opname is zeer langzaam.

5. Intraperitoneale (IP) injectie: De medicatie wordt rechtstreeks in de peritoneale holte (de ruimte tussen de buikwand en de buikorganen) geïnjecteerd. Deze methode wordt zelden gebruikt bij mensen, maar wel meer in dieronderzoek. Het risico op infectie is aanzienlijk.

De keuze voor de juiste parenterale toedieningsweg hangt af van verschillende factoren, waaronder het type medicatie, de gewenste snelheid van werking, de dosis, de fysieke conditie van de patiënt en de vaardigheid van de zorgverlener. Een verkeerde keuze kan leiden tot ineffectieve therapie of ernstige bijwerkingen. Alleen gekwalificeerd medisch personeel mag parenterale toediening uitvoeren.