Wat gebeurt er in je hoofd als je overspannen bent?

De storm in je hoofd: wat gebeurt er neurologisch bij overspannenheid?

Overspannenheid, een toestand van uitputting die vaak voortkomt uit langdurige stress, is meer dan alleen ‘even moe zijn’. Het is een complexe aandoening die diepgaande veranderingen teweegbrengt in de hersenen, met verreikende gevolgen voor ons denken, voelen en handelen. In plaats van een simpele vermoeidheid, ervaren overspannen mensen een ware storm in hun hoofd, een storm die de werking van hun hersenen verstoort op verschillende niveaus.

De meest fundamentele verstoring vindt plaats op het niveau van de communicatie tussen hersencellen. De complexe netwerken die gedachten, emoties en gedrag coördineren, raken verstoord. Neurotransmitters, de chemische boodschappers die signalen tussen neuronen overbrengen, raken uit balans. Dit leidt tot een merkbaar verminderd concentratievermogen en een significant verlies aan zelfregulatie. Simpele taken voelen ineens overweldigend aan, terwijl het maken van keuzes een enorme inspanning vereist.

Een belangrijke speler in dit proces is de prefrontale cortex, het gebied in de hersenen verantwoordelijk voor planning, besluitvorming en impulscontrole. Bij overspannenheid functioneert deze cruciale regio minder optimaal. Dit verklaart de moeite met het organiseren van taken, het stellen van prioriteiten en het beheersen van impulsen. Het gevoel van controle over het eigen leven neemt af, wat kan leiden tot gevoelens van hulpeloosheid en angst.

Verder wordt de emotionele stabiliteit ernstig aangetast. De amygdala, de hersengebied verantwoordelijk voor de verwerking van emoties, raakt overprikkeld. Dit resulteert in snelle wisselingen in stemming, van intense frustratie tot overweldigende vermoeidheid, vaak zonder duidelijke aanleiding. De hippocampus, een gebied essentieel voor het geheugen en de regulatie van emoties, vertoont bij langdurige overspannenheid zelfs tekenen van atrofie, een afname in volume en functie. Dit verklaart de geheugenproblemen en de moeite met het reguleren van emotionele reacties die veel overspannen mensen ervaren.

De combinatie van een disfunctionele prefrontale cortex, een overprikkelde amygdala en een beschadigde hippocampus resulteert in een verminderd vermogen om gedrag te sturen en adequaat te reageren op situaties. Simpele sociale interacties kunnen uitputtend voelen, terwijl het nemen van beslissingen een bijna onmogelijke opgave wordt. Het lichaam reageert op deze mentale storm met lichamelijke klachten zoals hoofdpijn, spierpijn, slapeloosheid en maag-darmproblemen, die de vicieuze cirkel van overspannenheid verder versterken.

Het is cruciaal om te begrijpen dat overspannenheid geen teken van zwakte is, maar een gevolg van een neurologische disbalans. Herstel vereist rust, professionele begeleiding en vaak een aanpassing van levensstijl. Door de onderliggende neurologische processen te begrijpen, kunnen we overspannenheid beter herkennen, behandelen en voorkomen.