Kan een werkgever verplichten vakantiedagen op te nemen?

Vakantiedagen opnemen: Mag de werkgever dat verplichten?

De zomerzon schijnt, de agenda staat vol, maar je werkgever wil dat je verplicht vakantiedagen opneemt. Mag dat eigenlijk wel? Het korte antwoord is: nee, meestal niet. De wetgeving geeft werknemers een aanzienlijke mate van vrijheid bij het plannen van hun vakantie. Een werkgever kan je echter niet zomaar dwingen om je kostbare vrije dagen op te nemen. Er zijn echter uitzonderingen op deze regel, en die hangen af van specifieke afspraken.

Het uitgangspunt: vrije keuze

De Nederlandse wetgeving staat werknemers toe om zelf te bepalen wanneer ze hun vakantiedagen opnemen. Dit recht is gebaseerd op de Wet arbeidsovereenkomst (WAO) en de daarbij behorende regelgeving. De werkgever heeft een zekere mate van invloed op de planning, bijvoorbeeld om de bedrijfscontinuïteit te waarborgen, maar kan je niet verplichten op een specifieke datum of periode vakantie op te nemen. Een werkgever die dit toch probeert, handelt in strijd met de wet.

Uitzonderingen: de schriftelijke overeenkomst en de cao

Er zijn twee belangrijke uitzonderingen op het principe van vrije keuze:

• Schriftelijke overeenkomst: Als er in je arbeidsovereenkomst expliciet staat vermeld dat de werkgever het recht heeft om vakantiedagen te plannen, dan kan dit wettelijk gezien. Het is echter cruciaal dat deze bepaling schriftelijk is vastgelegd en duidelijk omschrijft onder welke voorwaarden en binnen welke grenzen de werkgever dit recht kan uitoefenen. Vage formuleringen zijn hier niet voldoende. Een dergelijke clausule moet bovendien redelijk zijn en in verhouding staan tot de bedrijfsbelangen.

• Collectieve arbeidsovereenkomst (cao): Ook een cao kan afwijkende regels bevatten ten aanzien van het opnemen van vakantiedagen. Als je cao voorschrijft dat de werkgever vakantiedagen kan verplichten, dan moet je je hieraan houden. Ook hier geldt dat de bepalingen duidelijk en redelijk moeten zijn.

De praktijk: een kwestie van wederzijds respect en overleg

Zelfs als er geen expliciete bepalingen in je arbeidsovereenkomst of cao staan, is goede communicatie tussen werkgever en werknemer essentieel. De werkgever heeft, ondanks het ontbreken van een wettelijke verplichting, wel degelijk een belang bij een geordende vakantie-planning. Een redelijk verzoek van de werkgever om je vakantieplannen te bespreken, dient dan ook serieus te worden genomen. Een constructieve dialoog kan leiden tot een bevredigende oplossing voor beide partijen, zonder dat de werknemer gedwongen wordt op een ongelegen moment vakantie op te nemen.

Conclusie

Het is over het algemeen niet toegestaan voor een werkgever om vakantiedagen te verplichten. Uitzonderingen zijn mogelijk, maar alleen indien dit duidelijk en expliciet is vastgelegd in een schriftelijke overeenkomst of cao. In alle andere gevallen is het een kwestie van wederzijds respect en overleg om tot een werkbare oplossing te komen. Twijfel je over je rechten? Neem dan contact op met een jurist of vakbond.