Wie is wettelijk verplicht om te zorgen voor de veiligheid en gezondheid van de werknemer?

De wettelijke verantwoordelijkheid voor veiligheid en gezondheid op de werkvloer: wie draagt de last?

De veiligheid en gezondheid van werknemers is geen loze kreet, maar een wettelijke verplichting die volledig op de schouders van de werkgever rust. Deze verplichting is expliciet vastgelegd in de Arbowet (Arbeidsomstandighedenwet). Het is geen kwestie van goede wil of een sympathiek gebaar, maar een wettelijk kader met daaraan verbonden consequenties bij niet-naleving. Maar wat houdt deze verantwoordelijkheid precies in, en hoe ver reikt ze?

De Arbowet schrijft voor dat de werkgever een veilige en gezonde werkomgeving moet creëren en in stand houden. Dit omvat een breed scala aan aspecten, van het fysieke werkplekdesign tot de mentale belasting van werknemers. Denk hierbij aan:

• Risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E): Een systematische analyse van mogelijke gevaren op de werkvloer, inclusief de beoordeling van de risico’s. Deze RI&E moet leiden tot concrete maatregelen om risico’s te voorkomen of te minimaliseren.
• Preventiebeleid: De werkgever moet een proactief beleid voeren gericht op het voorkomen van ongevallen en arbeidsgerelateerde ziekten. Dit gaat verder dan het simpelweg reageren op incidenten; het is een continu proces van monitoring, aanpassing en verbetering.
• Informatie, instructie en opleiding: Werknemers moeten adequaat worden geïnformeerd over de risico’s op hun werkplek en de maatregelen die getroffen zijn om deze te beheersen. Ze moeten ook worden opgeleid in het veilig en gezond uitvoeren van hun werkzaamheden.
• Persoonlijke beschermingsmiddelen (PBM): Indien risico’s niet volledig kunnen worden weggenomen, moet de werkgever zorgen voor geschikte PBM’s en ervoor zorgen dat deze correct worden gebruikt.
• Overleg en medezeggenschap: De Arbowet stimuleert actief het overleg met werknemers over arbeidsomstandigheden. Dit gebeurt vaak via ondernemingsraden, personeelsvertegenwoordigers of vakbonden. Hun input is cruciaal voor een effectief arbobeleid, aangezien zij vaak de beste inzichten hebben in de dagelijkse praktijk.

Het arbobeleid is dus niet een eenmalig document, maar een dynamisch proces dat continu moet worden aangepast aan veranderende omstandigheden en nieuwe inzichten. De werkgever is hierin verantwoordelijk voor zowel de ontwikkeling als de implementatie en evaluatie van dit beleid. De samenwerking met de werknemers is hierbij echter essentieel voor een effectief en werkbaar geheel. Een succesvol arbobeleid is immers niet alleen wettelijk verplicht, maar ook in het belang van zowel de werkgever (minder verzuim, hogere productiviteit) als de werknemer (veiligheid, gezondheid en welzijn). Verzuim door werkgerelateerde oorzaken kost immers beide partijen geld en energie.

Het nalaten van deze wettelijke verplichtingen kan leiden tot aanzienlijke boetes en zelfs strafrechtelijke vervolging. De verantwoordelijkheid ligt dus onmiskenbaar bij de werkgever, maar een gezamenlijke inspanning van zowel werkgever als werknemer is essentieel voor het creëren van een gezonde en veilige werkomgeving voor iedereen.