ความผิดปกติทางบุคลิกภาพมีอะไรบ้าง

เงาแห่งจิตใจ: สำรวจความหลากหลายของความผิดปกติทางบุคลิกภาพ

ความผิดปกติทางบุคลิกภาพ (Personality Disorders) คือกลุ่มอาการทางจิตที่ส่งผลต่อวิธีคิด รู้สึก และปฏิสัมพันธ์กับผู้อื่นและโลกโดยรอบ แตกต่างจากความผิดปกติทางอารมณ์หรือความวิตกกังวลที่มักมีอาการชัดเจนและเป็นระยะ ความผิดปกติทางบุคลิกภาพนั้นซึมลึกเข้าไปในโครงสร้างบุคลิกภาพ ส่งผลให้เกิดรูปแบบการคิด พฤติกรรม และการรับรู้ที่ยืดหยุ่นน้อย และสร้างความทุกข์ทรมานอย่างมากทั้งแก่ผู้ป่วยเองและคนรอบข้าง การวินิจฉัยจึงจำเป็นต้องอาศัยความเชี่ยวชาญจากแพทย์ผู้เชี่ยวชาญทางจิตเวช โดยคำนึงถึงบริบททางวัฒนธรรมและประสบการณ์ชีวิตของแต่ละบุคคล

ความหลากหลายของความผิดปกติทางบุคลิกภาพนั้นกว้างขวาง และยังไม่มีการจำแนกประเภทที่เป็นที่ยอมรับอย่างสมบูรณ์แบบ แต่โดยทั่วไปแล้วสามารถแบ่งได้เป็นกลุ่มใหญ่ๆ ดังนี้ (โดยใช้เกณฑ์จาก DSM-5 ซึ่งเป็นคู่มือการวินิจฉัยและสถิติของความผิดปกติทางจิต):

กลุ่ม A: บุคลิกภาพประหลาด (Odd or Eccentric)

• บุคลิกภาพประหลาด (Paranoid Personality Disorder): มีความระแวงสูง สงสัยว่าผู้อื่นจงใจทำร้ายหรือหลอกลวง ยากที่จะไว้วางใจใคร และมักตีความเจตนาของผู้อื่นในแง่ลบ ถึงแม้ว่าไม่มีหลักฐานสนับสนุนก็ตาม

• บุคลิกภาพสันโดษ (Schizoid Personality Disorder): ขาดความสนใจในความสัมพันธ์ทางสังคม แยกตัวจากสังคม แสดงอารมณ์น้อย และมีความสุขกับการใช้ชีวิตอย่างโดดเดี่ยว

• บุคลิกภาพประหลาด (Schizotypal Personality Disorder): มีความคิดและพฤติกรรมแปลกประหลาด ความเชื่อผิดๆ (magical thinking) ความคิดและการพูดที่ไม่เป็นระเบียบ และมีความสัมพันธ์ทางสังคมที่บกพร่อง อาจมีความเกี่ยวข้องกับโรคจิตเภท

กลุ่ม B: บุคลิกภาพอารมณ์แปรปรวน (Dramatic, Emotional, or Erratic)

• บุคลิกภาพทางขอบเขต (Borderline Personality Disorder): มีความสัมพันธ์ที่ไม่มั่นคง อารมณ์แปรปรวนอย่างรุนแรง กลัวการถูกทอดทิ้ง พฤติกรรมที่ทำลายตนเอง และความคิดฆ่าตัวตาย มักมีปัญหาในการควบคุมอารมณ์และความรู้สึก

• บุคลิกภาพแสดงตน (Histrionic Personality Disorder): ต้องการความสนใจ แสดงออกทางอารมณ์อย่างมากเกินไป แต่งตัวและพูดจาเพื่อดึงดูดความสนใจ มีความสัมพันธ์ที่ตื้นเขิน และมักดราม่า

• บุคลิกภาพทางอารมณ์ (Narcissistic Personality Disorder): รู้สึกว่าตนเองสำคัญ มีความทะเยอทะยานสูง ขาดความเห็นอกเห็นใจ คาดหวังการยกย่อง และยากที่จะรับมือกับความวิจารณ์

• บุคลิกภาพต่อต้านสังคม (Antisocial Personality Disorder): ละเมิดกฎหมายและสิทธิ์ของผู้อื่น ไม่แสดงความสำนึกผิด ขาดความรับผิดชอบ และมักไม่แสดงความห่วงใยต่อความรู้สึกของผู้อื่น

กลุ่ม C: บุคลิกภาพวิตกกังวล (Anxious or Fearful)

• บุคลิกภาพหลีกเลี่ยง (Avoidant Personality Disorder): กลัวการวิจารณ์ หลีกเลี่ยงการติดต่อทางสังคม รู้สึกด้อยค่า และมีภาพลักษณ์ในตนเองที่ต่ำต้อย

• บุคลิกภาพคลั่งใคล้ (Dependent Personality Disorder): พึ่งพาผู้อื่นมากเกินไป กลัวการถูกทอดทิ้ง ยากที่จะตัดสินใจเอง และมักยอมทำตามความต้องการของผู้อื่น

• บุคลิกภาพควบคุม (Obsessive-Compulsive Personality Disorder): มุ่งเน้นรายละเอียด มีความต้องการความสมบูรณ์แบบสูง ยึดติดกับกฎเกณฑ์ ไม่ยืดหยุ่น และมักทำให้ตนเองและผู้อื่นเครียด

การวินิจฉัยความผิดปกติทางบุคลิกภาพต้องอาศัยการประเมินอย่างรอบคอบจากผู้เชี่ยวชาญ โดยพิจารณาจากประวัติ อาการ และพฤติกรรม การรักษาอาจรวมถึงการบำบัดทางจิตเวช เช่น การบำบัดแบบรู้คิด การบำบัดพฤติกรรม และการบำบัดแบบกลุ่ม ในบางกรณีอาจต้องใช้ยาเพื่อควบคุมอาการร่วม เช่น ภาวะซึมเศร้าหรือความวิตกกังวล หากคุณหรือคนรู้จักมีอาการที่น่าสงสัย ควรปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเพื่อรับการประเมินและการรักษาที่เหมาะสม การเข้าใจและการให้การสนับสนุนจากคนรอบข้างมีความสำคัญอย่างยิ่งต่อการฟื้นตัวของผู้ป่วย

หมายเหตุ: บทความนี้มีไว้เพื่อให้ความรู้เบื้องต้นเท่านั้น ไม่ใช่คำแนะนำทางการแพทย์ กรุณาปรึกษาแพทย์ผู้เชี่ยวชาญเพื่อรับการวินิจฉัยและการรักษาที่ถูกต้อง