โรคโลหิตจางไม่ควรทานอะไร

อาหารต้องห้าม…หรือควรเลี่ยง? เปิดครัวผู้ป่วยโลหิตจาง ใส่ใจอาหารการกินเพื่อชีวิตที่สดใสกว่าเดิม

ภาวะโลหิตจาง ไม่ใช่แค่ร่างกายอ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย แต่ยังส่งผลต่อการทำงานของระบบต่างๆ ในร่างกาย ทำให้คุณภาพชีวิตลดลง การรักษาภาวะโลหิตจางด้วยการเสริมธาตุเหล็กเป็นสิ่งสำคัญ แต่สิ่งที่หลายคนอาจมองข้ามไปคือ อาหารบางชนิดที่เราทานเข้าไป อาจขัดขวางการดูดซึมธาตุเหล็ก ทำให้การรักษาไม่เป็นผล

บทความนี้ไม่ได้มีเจตนาจะบอกว่าอาหารเหล่านั้น “ห้าม” ทานเด็ดขาด แต่จะเน้นไปที่การให้ความรู้และความเข้าใจ เพื่อให้ผู้ป่วยโลหิตจางสามารถปรับเปลี่ยนพฤติกรรมการบริโภคได้อย่างเหมาะสม เพื่อประสิทธิภาพในการรักษาและสุขภาพที่ดีขึ้น

ทำความเข้าใจสารอาหารที่ขัดขวางการดูดซึมธาตุเหล็ก

ก่อนจะไปเจาะลึกถึงอาหารที่ควรหลีกเลี่ยง เรามาทำความเข้าใจกันก่อนว่า สารอาหารอะไรบ้างที่มีผลต่อการดูดซึมธาตุเหล็ก:

• แทนนิน (Tannins): พบมากในชา กาแฟ ไวน์แดง และผลไม้บางชนิด เช่น ลูกพลับ แทนนินจะจับตัวกับธาตุเหล็ก ทำให้ร่างกายไม่สามารถดูดซึมธาตุเหล็กไปใช้ได้
• ไฟเตต (Phytates): พบในธัญพืชไม่ขัดสี ถั่ว และเมล็ดพืชต่างๆ ไฟเตตจะขัดขวางการดูดซึมแร่ธาตุหลายชนิด รวมถึงธาตุเหล็ก
• แคลเซียม (Calcium): เป็นแร่ธาตุที่จำเป็นต่อร่างกาย แต่การบริโภคแคลเซียมในปริมาณมากเกินไป หรือทานพร้อมกับอาหารเสริมธาตุเหล็ก อาจรบกวนการดูดซึมธาตุเหล็กได้
• โปรตีนจากนมวัว (Casein): ในนมวัวมีโปรตีนชนิดหนึ่งที่ชื่อว่าเคซีน ซึ่งอาจขัดขวางการดูดซึมธาตุเหล็กได้ในบางคน

อาหารที่ผู้ป่วยโลหิตจางควรใส่ใจเป็นพิเศษ

• ชาและกาแฟ: ไม่จำเป็นต้องงดดื่มโดยเด็ดขาด แต่ควรหลีกเลี่ยงการดื่มชาหรือกาแฟพร้อมกับอาหารที่มีธาตุเหล็กสูง หรืออาหารเสริมธาตุเหล็ก ควรเว้นระยะห่างอย่างน้อย 1-2 ชั่วโมง
• ธัญพืชไม่ขัดสี: ธัญพืชไม่ขัดสีมีประโยชน์ต่อสุขภาพ แต่ควรทานในปริมาณที่เหมาะสม และพิจารณาแช่หรือหมักธัญพืชก่อนนำไปปรุงอาหาร เพื่อลดปริมาณไฟเตต
• ผลิตภัณฑ์จากนมวัว: ควรจำกัดปริมาณการบริโภคนมวัว โยเกิร์ต และชีส โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อทานร่วมกับอาหารเสริมธาตุเหล็ก หรืออาหารที่มีธาตุเหล็กสูง
• อาหารเสริมแคลเซียม: ควรทานอาหารเสริมแคลเซียมในช่วงเวลาอื่นที่ไม่ใช่ช่วงเวลาที่ทานอาหารเสริมธาตุเหล็ก เพื่อลดการรบกวนการดูดซึม

เคล็ดลับเพิ่มเติมเพื่อเพิ่มประสิทธิภาพในการดูดซึมธาตุเหล็ก

• ทานอาหารที่มีวิตามินซีสูง: วิตามินซีช่วยเพิ่มการดูดซึมธาตุเหล็กจากพืช (ธาตุเหล็กชนิดที่ไม่ฮีม) ได้ดี ตัวอย่างอาหารที่มีวิตามินซีสูง เช่น ส้ม ฝรั่ง มะนาว พริกหวาน
• ทานอาหารที่มีธาตุเหล็กสูง: เลือกทานอาหารที่มีธาตุเหล็กสูงเป็นประจำ เช่น เนื้อแดง ตับ เครื่องในสัตว์ ผักใบเขียวเข้ม ถั่ว และเมล็ดพืชต่างๆ
• ปรุงอาหารในหม้อเหล็ก: การปรุงอาหารในหม้อเหล็ก อาจช่วยเพิ่มปริมาณธาตุเหล็กในอาหารได้เล็กน้อย

สรุป

การจัดการอาหารสำหรับผู้ป่วยโลหิตจาง ไม่ใช่เรื่องของการ “ห้าม” แต่เป็นการ “ใส่ใจ” และ “ปรับเปลี่ยน” พฤติกรรมการบริโภคให้เหมาะสม เพื่อให้ร่างกายสามารถดูดซึมธาตุเหล็กได้อย่างมีประสิทธิภาพมากที่สุด สิ่งสำคัญคือการปรึกษาแพทย์หรือนักโภชนาการ เพื่อวางแผนการบริโภคอาหารที่เหมาะสมกับสภาพร่างกายและความต้องการของแต่ละบุคคล เพราะ “สุขภาพที่ดี เริ่มต้นจากการใส่ใจในสิ่งที่เราทาน”