ดีซ่านสาเหตุเกิดจากอะไร

ใยจึงเหลือง? ไขปริศนาดีซ่านและสาเหตุที่ซ่อนอยู่

อาการตัวเหลืองหรือที่เรียกว่า ดีซ่าน (Jaundice) เป็นสัญญาณเตือนที่บ่งชี้ถึงความผิดปกติภายในร่างกาย ไม่ใช่เพียงแค่การเปลี่ยนสีผิวให้เหลืองซีดเท่านั้น แต่สะท้อนถึงปัญหาเกี่ยวกับการทำงานของตับและระบบขับถ่ายของเสีย การเข้าใจสาเหตุที่แท้จริงของดีซ่านจึงมีความสำคัญอย่างยิ่ง เพราะการรักษาจะต้องตรงจุดกับต้นตอของปัญหา

ดีซ่านเกิดจากการสะสมของสาร บิลิรูบิน (Bilirubin) ในกระแสเลือดเกินกว่าปกติ บิลิรูบินเป็นสารสีเหลืองที่เกิดจากการสลายตัวของฮีโมโกลบินในเม็ดเลือดแดงเก่า ปกติแล้วตับจะทำหน้าที่ในการดักจับและเปลี่ยนแปลงโครงสร้างของบิลิรูบิน ก่อนที่จะขับออกจากร่างกายทางอุจจาระ เมื่อกระบวนการนี้ขัดข้อง บิลิรูบินจะสะสมในเลือดและเนื้อเยื่อต่างๆ ทำให้ผิวหนังและตาขาวเปลี่ยนเป็นสีเหลือง

สาเหตุของดีซ่านสามารถแบ่งได้เป็น 3 กลุ่มหลัก โดยพิจารณาจากขั้นตอนของการสร้างและกำจัดบิลิรูบิน:

1. การสร้างบิลิรูบินมากเกินไป (Pre-hepatic Jaundice):

• การสลายตัวของเม็ดเลือดแดงเร็วเกินไป (Hemolytic Anemia): อาจเกิดจากโรคธาลัสซีเมีย โรคโลหิตจางชนิดต่างๆ หรือการติดเชื้อบางชนิดที่ทำลายเม็ดเลือดแดงอย่างรวดเร็ว ส่งผลให้มีบิลิรูบินปริมาณมากเกินกว่าที่ตับจะรับมือไหว
• การอุดตันของท่อน้ำดีในตับ (Intrahepatic Cholestasis): สาเหตุอาจมาจากโรคตับอักเสบ โรคตับแข็ง หรือผลข้างเคียงจากยาบางชนิด ทำให้บิลิรูบินไม่สามารถถูกขับออกจากตับได้อย่างมีประสิทธิภาพ

2. ความผิดปกติในการทำงานของตับ (Hepatic Jaundice):

• โรคตับอักเสบ (Hepatitis): ไวรัสตับอักเสบต่างๆ (A, B, C, D, E) ทำให้เกิดการอักเสบของตับและลดประสิทธิภาพการทำงานในการกำจัดบิลิรูบิน
• โรคตับแข็ง (Cirrhosis): เป็นภาวะที่เนื้อตับถูกทำลายและถูกแทนที่ด้วยเนื้อเยื่อแผลเป็น ทำให้ตับทำงานได้ลดลง
• มะเร็งตับ: เซลล์มะเร็งในตับจะรบกวนการทำงานของตับ ส่งผลให้การกำจัดบิลิรูบินไม่เป็นปกติ
• โรคทางพันธุกรรม: เช่น โรคจิเวอร์ (Gilbert’s syndrome) เป็นโรคที่พบได้บ่อย แต่มีอาการไม่รุนแรง มักทำให้มีบิลิรูบินสูงขึ้นเล็กน้อยโดยไม่มีอาการอื่นๆ

3. การอุดตันของท่อน้ำดี (Post-hepatic Jaundice):

• นิ่วในท่อน้ำดี: ก้อนนิ่วอุดตันท่อน้ำดี ทำให้บิลิรูบินไม่สามารถไหลลงสู่ลำไส้ได้
• มะเร็งตับอ่อนหรือถุงน้ำดี: เนื้องอกอาจไปกดทับหรืออุดตันท่อน้ำดี
• การอักเสบของท่อน้ำดี: ทำให้ท่อน้ำดีตีบตัน

ดีซ่านเป็นสัญญาณที่ควรได้รับการตรวจสอบจากแพทย์โดยเร็วที่สุด เนื่องจากสาเหตุอาจมีความร้ายแรง การวินิจฉัยที่ถูกต้องจะต้องอาศัยประวัติอาการ การตรวจร่างกาย และการตรวจทางห้องปฏิบัติการเพิ่มเติม เช่น การตรวจเลือด การอัลตราซาวนด์ หรือการตรวจอื่นๆ เพื่อหาสาเหตุและวางแผนการรักษาที่เหมาะสม อย่าปล่อยให้สีเหลืองบนผิวหนังของคุณเป็นเพียงแค่สัญญาณที่ถูกมองข้าม เพราะมันอาจเป็นกุญแจสำคัญในการรักษาสุขภาพของคุณให้แข็งแรง

หมายเหตุ: บทความนี้มีจุดประสงค์เพื่อให้ความรู้เบื้องต้นเท่านั้น ไม่สามารถใช้เป็นคำแนะนำทางการแพทย์ ควรปรึกษาแพทย์หากมีข้อสงสัยหรือพบอาการผิดปกติใดๆ