Kan een werkgever verplicht vakantiedagen op te nemen?

Verplichte vakantiedagen: Mag de werkgever dat?

De zomerzon schijnt, de planning voor de zomervakantie staat klaar… maar dan krijgt u een mededeling van uw werkgever: u moet op een bepaalde datum of periode vakantie opnemen. Mag dat zomaar? Het korte antwoord is: nee, meestal niet. Hoewel de werkgever een legitiem belang heeft bij een geordende bedrijfsvoering en een evenwichtige verdeling van verlof over het jaar, is het opleggen van vakantiedagen niet zomaar toegestaan. De wetgeving biedt werknemers een aanzienlijke mate van vrijheid bij het plannen van hun vakantie.

De essentie is dat de werknemer het recht heeft om zelf zijn vakantiedagen te bepalen. Dit fundamentele recht kan echter onder specifieke omstandigheden worden beperkt. Deze beperkingen moeten echter expliciet zijn vastgelegd in een schriftelijke overeenkomst (bijvoorbeeld uw individuele arbeidsovereenkomst) of in de collectieve arbeidsovereenkomst (cao) die van toepassing is op uw werk.

Wanneer is het opleggen van vakantiedagen wel toegestaan?

Slechts wanneer er een duidelijke en ondubbelzinnige afspraak over bestaat, mag een werkgever vakantiedagen opleggen. Denk hierbij aan:

• Cao-bepalingen: Sommige cao’s bevatten clausules die de werkgever de mogelijkheid geven om vakantiedagen te plannen, bijvoorbeeld om piekperiodes te overbruggen of om een evenwichtige personeelsbezetting te garanderen. In dat geval moet de cao duidelijk aangeven onder welke voorwaarden en binnen welke grenzen dit kan.

• Individuele arbeidsovereenkomst: Ook in een individuele arbeidsovereenkomst kan een dergelijke bepaling opgenomen zijn. Wees er echter zeker van dat de tekst eenduidig is en geen ruimte laat voor interpretatie. Een vage formulering is onvoldoende om de werknemer te verplichten tot het opnemen van vakantiedagen op een door de werkgever aangegeven moment.

• Bedrijfsbelang: Zelfs met een overeenkomst die de werkgever de mogelijkheid geeft vakantiedagen op te leggen, mag dit niet zomaar. Het moet gaan om een legitiem bedrijfsbelang. Een willekeurige beslissing van de werkgever is niet voldoende. Het belang moet aantoonbaar zijn en de opgelegde vakantiedagen moeten proportioneel zijn aan dat belang. Bijvoorbeeld: een drukke periode waar extra personeel nodig is, kan een gerechtvaardigde reden zijn.

Wat te doen bij een onrechtmatige oplegging van vakantiedagen?

Indien uw werkgever u verplicht vakantiedagen op te nemen zonder dat dit is vastgelegd in een overeenkomst of cao, of als de oplegging niet is gebaseerd op een legitiem bedrijfsbelang, kunt u hiertegen actie ondernemen. Neem contact op met uw vakbond of een jurist gespecialiseerd in arbeidsrecht. U heeft mogelijk recht op schadevergoeding.

Conclusie:

Het opleggen van vakantiedagen door een werkgever is niet vanzelfsprekend. De werknemer heeft een significant recht op zelfbeschikking over zijn vakantie. Slechts bij een expliciete en eenduidige overeenkomst, gebaseerd op een legitiem bedrijfsbelang, kan de werkgever dit recht beperken. Twijfelt u over uw rechten? Zoek dan juridisch advies.